Điều chỉnh cán cân vãng lai của Việt Nam

Ch­¬ng 1 Néi dung cña c¸n c©n v·ng lai 1.1 C¸n c©n v·ng lai -Current balance Kh¸I niÖm c¸n c©n v·ng lai: C¸n c©n v·ng lai (CB) hay cßn gäi lµ tµi kho¶n v·ng lai lµ mét trong nh÷ng bé phËn chÝnh h×nh thµnh lªn b¶ng c¸n c©n thanh to¸n cña mét n­íc. C¸n c©n v·ng lai lµ tæng hîp toµn bé chi tiªu vµ giao dÞch kinh tÕ gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró vÒ hµng ho¸, dÞch vô, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, thu nhËp tõ ®Çu t­ trùc tiÕp, thu nhËp tõ ®Çu t­ vµo giÊy tê cã gi¸, l·i vay vµ l·i tiÒn göi n­íc ngoµi, chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu vµ c¸c giao dÞch kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸n c©n v·ng lai bao gåm 4 kho¶n môc: c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n dÞch vô, c¸n c©n thu nhËp, c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu. Kh¸i niÖm "ng­êi c­ tró" vµ "ng­êi kh«ng c­ tró" bao gåm: c¸c c¸ nh©n, c¸c hé gia ®×nh, c¸c c«ng ty, c¸c nhµ chøc tr¸ch vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. Kh¸i niÖm nµy lµm ph¸t sinh mét sè vÊn ®Ò: §èi víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia sÏ lµ ng­êi c­ tró ®ång thêi t¹i nhiÒu quèc gia. Do ®ã, ®Ó tr¸nh trïng l¾p th× chØ c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia ®Æt t¹i n­íc së t¹i míi ®­îc coi lµ ng­êi c­ tró. §èi víi c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ Quü TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Liªn HiÖp Quèc (UN)… ®­îc xem nh­ ng­êi kh«ng c­ tró ®èi víi mäi quèc gia (kÓ c¶ ®èi víi quèc gia mµ chóng ®ãng trô së). §èi víi kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi vµ nh÷ng ng­êi n­íc ngoµi kh¸c ®­îc xem lµ ng­êi kh«ng c­ tró nÕu thêi gian l­u tró t¹i n­íc së t¹i ng¾n h¬n mét n¨m. Nh×n chung, kh¸i niÖm "ng­êi c­ tró" vµ "ng­êi kh«ng c­ tró" ®Òu ®­îc hiÓu theo luËt ®Þnh vµ hÇu nh­ lµ thèng nhÊt gi÷a c¸c quèc gia. §èi víi ViÖt Nam, kh¸i niÖm ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 vµ 3 cña §iÒu 4 trong NghÞ ®Þnh sè 63/1998/N§-CP, ngµy 17/8/1998 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. 1.2 C¸c c¸n c©n bé phËn cña c¸n c©n v·ng lai C¸n c©n v·ng lai bao gåm 4 kho¶n môc: c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n dÞch vô, c¸n c©n thu nhËp vµ c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu B¶ng 1: C¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam Quý N¨m C¸n c©n v·ng lai 1.C¸n c©n th­¬ng m¹i : - XÊt khÈu hµng ho¸ - NhËp khÈu hµng ho¸ 2.C¸n c©n dÞch vô - Thu - Chi 3.C¸n c©n thu nhËp - Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng - Thu nhËp ®Çu t­ 4.C¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu - ChuyÓn giao khu vùc Nhµ N­íc - ChuyÓn giao khu vùc t­ nh©n 1.2.1 C¸n c©n th­¬ng m¹i C¸n c©n th­¬ng m¹i hay cßn gäi lµ c¸n c©n h÷u h×nh, v× nã ph¶n ¸nh chªnh lÖch gi÷a c¸c kho¶n thu tõ xuÊt khÈu vµ chi tõ nhËp khÈu hµng ho¸. XuÊt khÈu lµm ph¸t sinh cung ngo¹i tÖ vµ cÇu néi tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nªn ®­îc ghi cã (+) trong c¸n c©n thanh to¸n, nhËp khÈu lµm ph¸t sinh cÇu ngo¹i tÖ vµ cung néi tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nªn ®­îc ghi nî (-) trong c¸n c©n thanh to¸n. Khi thu nhËp tõ xuÊt khÈu lín h¬n chi cho nhËp khÈu hµng ho¸ th× c¸n c©n th­¬ng m¹i thÆng d­. Ng­îc l¹i, khi thu tõ xuÊt khÈu nhá h¬n chi cho nhËp khÈu th× c¸n c©n th­¬ng m¹i th©m hôt. TÊt c¶ c¸c sè liÖu xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸ ®­îc ghi chÐp trong c¸n c©n thanh to¸n theo gi¸ FOB vµ hoÆc FAS, viÖc tr¶ c­íc phÝ thuéc tr¸ch nhiÖm cña ng­êi nhËp khÈu . Cã thÓ ph©n hµng ho¸ thµnh nh÷ng lo¹i sau: Hµng ho¸ th«ng th­êng. Hµng gia c«ng, chÕ biÕn. Hµng nhiªn liÖu vµ hµng mua t¹i c¶ng. Hµng söa ch÷a. Hµng viÖn trî. Vµng phi tiÒn tÖ, c¸c kim lo¹i vµ ®¸ quý. Hµng qu©n sù. Cã thÓ nãi c¸n c©n th­¬ng m¹i lµ bé phËn quan träng vµ chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¸n c©n thanh to¸n v·ng lai v× phÇn lín thu chi quèc tÕ cña mét quèc gia lµ thu chi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ . 1.2.2 C¸n c©n dÞch vô : Bao gåm c¸c kho¶n thu, chi tõ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô vÒ vËn t¶i, du lÞch, b¶o hiÓm, b­u chÝnh, viÔn th«ng, hµng kh«ng, ng©n hµng, th«ng tin, x©y dùng vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c gi÷a ng­êi c­ tró vµ kh«ng c­ tró. Gièng nh­ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, xuÊt nhËp khÈu dÞch vô, còng lµm ph¸t sinh cung ngo¹i tÖ (cÇu néi tÖ), nªn nã ®­îc ghi vµo bªn cã vµ cã dÊu (+), nhËp khÈu dÞch vô lµm ph¸t sinh cÇu ngo¹i tÖ (cung néi tÖ) nªn nã ®­îc ghi vµo bªn nî vµ cã dÊu (-). Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, doanh sè xuÊt nhËp khÈu dÞch vô ®· t¨ng lªn nhanh chãng c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi so víi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Theo c¸c sè liÖu c«ng bè cña IMF, doanh sè xuÊt nhËp khÈu dÞch vô cña c¸c n­íc ph¸t triÓn b»ng 20% doanh sè xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. C¸c lÜnh vùc cña dÞch vô cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh bao gåm: du lÞch, vËn t¶i biÓn, viÔn th«ng vµ th«ng tin, khoa häc kü thuËt. Theo tiªu chuÈn cña IMF, dÞch vô cã thÓ ph©n lo¹i nh­ sau: DÞch vô vËn chuyÓn, bao gåm: c­íc phÝ, hµnh kh¸ch, c¸c kho¶n kh¸c (tiÒn thuª c¸c ph­¬ng tiÖn chuyªn chë cã kÌm ®éi l¸i). DÞch vô du lÞch, bao gåm: c¸c chi phÝ kh¸ch s¹n vµ nhµ trä, c¸c chi phÝ du lÞch kh¸c (nhµ hµng, cöa hiÖu, c¸c chuyÕn ®i th¨m quan vµ c¸c chi phÝ kh¸c). C¸c dÞch vô kh¸c: bao gåm: - DÞch vô ChÝnh phñ: C¸c giao dÞch cña c¸c ®¹i sø qu¸n, c¸c nhµ t­ vÊn, c¸c c¬ quan qu©n sù vµ quèc phßng; C¸c giao dÞch víi c¸c c¬ quan kh¸c nh­: ph¸i ®oµn viÖn trî, c¸c ph¸i ®oµn du lÞch ChÝnh phñ, th«ng tin, vµ c¸c v¨n phßng thóc ®Èy th­¬ng m¹i . - DÞch vô t­ nh©n: C¸c dÞch vô th«ng tin: c¸c dÞch vô b­u chÝnh, viÔn th«ng; C¸c dÞch vô x©y dùng; C¸c dÞch vô b¶o hiÓm; C¸c chi phÝ b¶n quyÒn vµ giÊy phÐp; C¸c dÞch vô th«ng tin vµ tin häc; C¸c dÞch vô tµi chÝnh; C¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c; C¸c dÞch vô phôc vô c¸ nh©n. 1.2.3 C¸n c©n thu nhËp: Trong c¸n c©n thanh to¸n, c¸n c©n thu nhËp bao gåm thu nhËp thu ®­îc tõ hai yÕu tè s¶n xuÊt: lao ®éng vµ vèn. Thu nhËp tõ lao ®éng gäi lµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, thu nhËp tõ vèn gäi lµ thu nhËp ®Çu t­. Thu nhËp cña ng­êi lao ®éng: Lµ c¸c kho¶n tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng vµ c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c b»ng tiÒn, hiÖn vËt do ng­êi kh«ng c­ tró tr¶ cho ng­êi c­ tró vµ ng­îc l¹i. Thu nhËp ®Çu t­: Bao gåm: - Thu nhËp ®Çu t­ trùc tiÕp (c¸c kho¶n thu nhËp vµ ph©n phèi c¸c kho¶n thu nhËp t¸i ®Çu t­ ). - Thu nhËp ®Çu t­ tõ giÊy tê cã gi¸ (thu nhËp thu ®­îc do viÖc n¾m gi÷ cæ phÇn vµ c¸c tr¸i phiÕu, giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c). - Thu nhËp ®Çu t­ kh¸c: C¸c kho¶n thu vÒ tµi s¶n cña ng­êi c­ tró, bao gåm l·i c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, vµ c¸c tµi s¶n kh¸c: l·i do vÞ thÕ chñ nî cña mét n­íc t¹i Quü ®­a l¹i; l·i do n¾m gi÷ SDR mµ cã vµ l·i cho Quü vay. C¸c kho¶n chi vÒ c¸c kho¶n nî cho ng­êi kh«ng c­ tró bao gåm c¸c kho¶n vay, tiÒn göi, vµ c¸c c«ng cô kh¸c; c¸c kho¶n chi l·i liªn quan tíi viÖc sö dông tÝn dông cña Quü; vµ c¸c kho¶n vay tõ Quü. C¸c kho¶n thu nhËp cña ng­êi c­ tró tõ ng­êi kh«ng c­ tró lµm ph¸t sinh cung ngo¹i tÖ (cÇu néi tÖ ) nªn ®­îc ghi vµo bªn cã (+) vµ c¸c kho¶n thu nhËp tr¶ cho ng­êi kh«ng c­ tró lµm ph¸t sinh cÇu ngo¹i tÖ (cung néi tÖ) nªn ®­îc ghi vµo bªn nî (-). Nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng lªn gi¸ trÞ thu nhËp vÒ ®Çu t­ lµ sè l­îng ®Çu t­ vµ tû lÖ sinh lêi (hay møc l·i suÊt ) cña c¸c dù ¸n ®· ®Çu t­ tr­íc ®©y. YÕu tè tû gi¸ chØ ®ãng vai trß thø yÕu, bëi v× tû gi¸ chØ ¶nh h­ëng lªn gi¸ trÞ chuyÓn ho¸ thu nhËp sang c¸c ®ång tiÒn kh¸c nhau. 1.2.4 C¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu C¸n c©n nµy ghi chÐp l¹i c¸c chuyÓn giao kh«ng hoµn l¹i (nh­ viÖn trî, quµ tÆng, quµ biÕu vµ c¸c chuyÓn giao kh¸c b»ng tiÒn hoÆc hiÖn vËt) gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. Bao gåm: ChuyÓn giao khu vùc ChÝnh phñ : - C¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i (c¸c chuyÓn giao b»ng tiÒn hoÆc b»ng hµng, ch¼ng h¹n nh­ quµ tÆng vµ thùc phÈm, quÇn ¸o, thuèc men vµ c¸c hµng ho¸ tiªu dïng kh¸c víi môc ®Ých cøu trî). - C¸c chuyÓn giao kh¸c (bao gåm c¸c chuyÓn giao ChÝnh phñ cña n­íc lËp b¸o c¸o vÒ ng­êi kh«ng c­ tró nh­ vÒ an ninh x· héi, thuÕ). C¸c chuyÓn giao khu vùc phi ChÝnh phñ: bao gåm c¶ hai giao dÞch nh­ ®· nªu ë trªn nh­ng hai bªn giao dÞch lµ c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ. - TiÒn cña ng­êi lao ®éng bao gåm nh÷ng kho¶n chuyÓn tiÒn cña c«ng nh©n lao ®éng ë n­íc ngoµi h¬n mét n¨m chuyÓn vÒ n­íc. TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng ë n­íc ngoµi d­íi mét n¨m cÇn ph¶i h¹ch to¸n trong môc thu nhËp cña ng­êi lao ®éng. - C¸c kho¶n viÖn trî cña c¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ (nh­ tæ chøc Ch÷ ThËp §á Quèc tÕ ...) b»ng tiÒn hoÆc trî gióp d­íi h×nh thøc kü thuËt. C¸c kho¶n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu ph¸t sinh sù ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. C¸c kho¶n thu lµm ph¸t sinh cung ngo¹i tÖ (cÇu néi tÖ ) nªn ®­îc ghi vµo bªn cã (+), c¸c kho¶n chi lµm ph¸t sinh cÇu (ngo¹i tÖ ) nªn ®­îc ghi vµo bªn nî(-). Nh©n tè chÝnh ¶nh h­ëng lªn chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu lµ lßng tèt, t×nh c¶m vµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. C¸n c©n dÞch vô, c¸n c©n thu nhËp, vµ c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu ®­îc gäi lµ c¸n c©n v« h×nh. Do vËy, c¸n c©n v·ng lai cã thÓ ®­îc viÕt l¹i nh­ sau: C¸n c©n v·ng lai = C¸n c©n h÷u h×nh + C¸n c©n v« h×nh Tãm l¹i, xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô, thu nhËp tõ ng­êi kh«ng c­ tró vµ nhËn chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu ®Òu cã chung b¶n chÊt lµ lµm t¨ng cung ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nªn chóng ®­îc ghi vµo bªn cã (+). NhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô, tr¶ thu nhËp cho ng­êi kh«ng c­ tró vµ chi chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu cã chung b¶n chÊt lµ lµm t¨ng cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nªn nã ®­îc ghi vµo bªn nî (-). Tuy nhiªn cÇn l­u ý mét ®iÒu lµ kh¸c víi xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô, yÕu tè tû gi¸ ¶nh h­ëng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn luång thu nhËp vµ chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu. Hay nãi c¸ch kh¸c, thu nhËp vµ chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu kh«ng chÞu ¶nh h­ëng bëi yÕu tè tû gi¸. Trong tr­êng hîp thu nhËp vµ chuyÓn tiÒn, th× tû gi¸ chØ ¶nh h­ëng lªn gi¸ trÞ chuyÓn ho¸ sang c¸c ®ång tiÒn kh¸c mµ th«i. 1.3 Nguyªn t¾c thiÕt lËp c¸n c©n v·ng lai : 1.3.1 Nguyªn t¾c h¹ch to¸n nî/cã: VÒ nguyªn t¾c, c¸n c©n v·ng lai ®­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së ghi sæ kÐp. Mét giao dÞch chuyÓn tiÒn quèc tÕ ®­îc ghi kÐp: mét ghi nî vµ mét ghi cã víi gi¸ trÞ nh­ nhau. XuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô, quµ c¸p nhËn tõ ng­êi n­íc ngoµi ®­îc ghi Cã, bëi v× nã liªn quan ®Õn viÖc thu tiÒn tõ ng­êi n­íc ngoµi. NhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô, chuyÓn quµ c¸p ra bªn ngoµi ®Òu ®­îc ghi Nî v× liªn quan ®Õn viÖc thanh to¸n cho ng­êi n­íc ngoµi. 1.3.2 Nguyªn t¾c h¹ch to¸n trÞ gi¸ toµn bé: C¸c kho¶n môc cña c¸n c©n v·ng lai ®­îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së trÞ gi¸ toµn bé. Lý do ¸p dông c¬ së trÞ gi¸ toµn bé ®Ó tÝnh c¸n c©n v·ng lai lµ ®Ó phï hîp víi mèi quan hÖ gi÷a c¸c giao dÞch cña c¸n c©n v·ng lai víi hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia (SNA). 13.3 Nguyªn t¾c ®Þnh gi¸ c¸c giao dÞch : C¸n c©n v·ng lai ghi l¹i toµn bé c¸c giao dÞch ph¸t sinh trong mét thêi kú cô thÓ. Gi¸ trÞ ph¸t sinh th­êng chÝnh lµ trÞ gi¸ c¸c giao dÞch ®­îc tÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng. C¸c giao dÞch nµy ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c bªn ®éc lËp vµ chØ dùa vµo c¸c quy t¾c vÒ th­¬ng m¹i. VÒ nguyªn t¾c, thêi kú ghi chÐp c¸c giao dÞch cña c¸n c©n kh«ng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ. Tuy nhiªn, theo kinh nghiÖm thùc tÕ, c¸c sè liÖu vÒ giao dÞch trong c¸n c©n ®­îc thu thËp mçi n¨m mét lÇn. Cßn c¸c sè liÖu kh¸c (vÒ xuÊt khÈu, nhËp khÈu…) th­êng ®­îc thu thËp theo quý ®Ó nhÊt qu¸n víi c¸c sè liÖu tÝnh theo quý cña c¸c tµi kho¶n quèc gia. 1.4 Ph©n tÝch c¸n c©n v·ng lai : C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét n­íc lµ b¶n ghi chÐp cã hÖ thèng tÊt c¶ c¸c giao dÞch gi÷a nh÷ng ng­êi c­ tró cña n­íc lËp b¸o c¸o vµ nh÷ng ng­êi c­ tró ë phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (th­êng lµ mét n¨m), v× vËy nã bao gåm mét sè c¸c kho¶n môc kh¸c nhau. Tuy nhiªn, c¸c giao dÞch quèc tÕ cña mét quèc gia cã thÓ ®­îc gép thµnh 3 lo¹i : C¸n c©n v·ng lai. C¸n c©n vèn. C¸n c©n dù tr÷ chÝnh thøc. VÒ mÆt lý thuyÕt c¸n c©n thanh to¸n lu«n b»ng 0, do vËy chóng ta cã thÓ viÕt: X - M + SE + IC + TR + KL + KS + dR = 0 Trong ®ã: X- Gi¸ trÞ xuÊt khÈu. M- Gi¸ trÞ nhËp khÈu. SE -Gi¸ trÞ dÞch vô rßng. IC - Gi¸ trÞ thu nhËp rßng. TR- Gi¸ trÞ chuyÓn giao v·ng lai rßng. KL- Luång vèn rßng dµi h¹n. KS -Luång vèn rßng ng¾n h¹n . dR-Thay ®æi dù tr÷. Tõ ®¼ng thøc trªn, chóng ta cã thÓ biÓu diÔn c¸n c©n v·ng lai nh­ sau: CB = X - M + SE + IC + TR = - (KL + KS + dR) (1.1) C¸n c©n v·ng lai thÆng d­ khi: (X - M + SE + IC + TR )>0 C¸n c©n v·ng lai th©m hôt khi: (X - M + SE + IC + TR )<0 ThÆng d­ hay th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cã ý nghÜa quan träng v×: - NÕu thÆng d­, cã ý nghÜa lµ thu nhËp cña ng­êi c­ tró tõ ng­êi kh«ng c­ tró lín h¬n so víi chi cho ng­êi kh«ng c­ tró. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸ trÞ rßng cña c¸c giÊy tê cã gi¸ do ng­êi kh«ng c­ tró ph¸t hµnh n»m trong tay ng­êi c­ tró t¨ng lªn. - NÕu th©m hôt, cã nghÜa lµ thu nhËp cña ng­êi c­ tró tõ ng­êi kh«ng c­ tró thÊp h¬n so víi chi cho ng­êi kh«ng c­ tró. - Ngoµi ra, t×nh tr¹ng c¸n c©n v·ng lai lu«n lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong ph©n tÝch kinh tÕ. §Æc biÖt, nã cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng nhanh chãng vµ trùc tiÕp ®Õn c¸c chØ tiªu quan träng cña nÒn kinh tÕ nh­ tû gi¸, t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t. HÇu hÕt c¸c nhµ kinh tÕ ®Òu cho r»ng, tr¹ng th¸i c¸n c©n v·ng lai lµ lý t­ëng ®Ó ph©n tÝch tr¹ng th¸i nî n­íc ngoµi cña quèc gia. Lý do cã thÓ gi¶i thÝch nh­ sau: Tr¹ng th¸i c¸n c©n v·ng lai cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp víi tr¹ng th¸i tæng nî n­íc ngoµi cña quèc gia. C¸n c©n v·ng lai c©n b»ng nãi lªn r»ng tr¹ng th¸i tæng nî n­íc ngoµi cña quèc gia lµ kh«ng thay ®æi. C¸n c©n v·ng lai thÆng d­ ph¶n ¸nh tµi s¶n cã rßng cña quèc gia ®èi víi phÇn thÕ giíi cßn l¹i ®­îc t¨ng lªn (t­¬ng ®­¬ng víi tµi s¶n nî rßng cña quèc gia ®èi víi phÇn thÕ giíi cßn l¹i gi¶m xuèng). Ng­îc l¹i, c¸n c©n v·ng lai th©m hôt ph¶n ¸nh tµi s¶n nî rßng cña quèc gia ®èi víi n­íc ngoµi t¨ng lªn. Cã hai vÊn ®Ò ®Æt ra: VÊn ®Ò thø nhÊt: C¸n c©n v·ng lai ë tr¹ng th¸i c©n b»ng (tøc tr¹ng th¸i nî n­íc ngoµi cña quèc gia lµ kh«ng thay ®æi) th× ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n lªn tû gi¸, gi¸ c¶ hµng ho¸, thu nhËp vµ l·i suÊt lµ nh­ thÕ nµo trong dµi h¹n? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, chóng ta tiÕn hµnh ph©n tÝch mèi liªn quan gi÷a c¸c ®¹i l­îng thuéc vÕ ph¶i cña ®¼ng thøc (1.1). Theo gi¶ thiÕt, c¸n c©n v·ng lai c©n b»ng nghÜa lµ: X - M + SE + IC + TR = 0 V× hµnh vi can thiÖp cña Ng©n hµng Trung ­¬ng chØ cã tÝnh ng¾n h¹n vµ nÕu xÐt trong dµi h¹n, th× hiÖu øng can thiÖp cña Ng©n hµng Trung ­¬ng mang tÝnh trung lËp. §iÒu nµy x¶y ra lµ v×: mäi kho¶n mua cuèi cïng còng ph¶i b¸n ra, vµ mäi kho¶n b¸n ra ph¶i cã mua vµo. Do ®ã, trong dµi h¹n chóng ta cã thÓ coi dù tr÷ ngo¹i hèi cña Ng©n hµng Trung ­¬ng thay ®æi b»ng 0, tøc lµ: dR = 0 V× c¸n c©n v·ng lai lµ c©n b»ng vµ thay ®æi dù tr÷ lµ b»ng 0, nªn tõ ®¼ng thøc (1.1) suy ra: KL + KS = 0 (1.2) Hay: KL = -KS Tõ ®¼ng thøc ë trªn cho thÊy cã thÓ x¶y ra: Kh¶ n¨ng 1: KL0 Râ rµng lµ nÕu luång vèn ng¾n h¹n ch¶y vµo cµng lín vµ ®­îc c©n ®èi bëi luång vèn dµi h¹n ch¹y ra, cã thÓ lµm cho n¨ng lùc thanh to¸n cña quèc gia trong t­¬ng lai cã thÓ bÞ ®e do¹, dÉn ®Õn ¸p lùc t¨ng l·i suÊt vµ gi¶m gi¸ néi tÖ. VÊn ®Ò nµy cµng trë nªn nghiªm träng nÕu c¸c h¹ng môc tµi s¶n cã b»ng vèn dµi h¹n cña quèc gia khã chuyÓn nh­îng, tøc ®é thanh kho¶n thÊp. Do ®ã, khi ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n lªn sù biÕn ®éng tû gi¸, l·i suÊt vµ biÕn sè kinh tÕ vÜ m« dùa trªn kh¸i niÖm thÆng d­ hay th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai th× cÇn ®Æc biÖt chó ý ph©n tÝch ®Õn sù biÕn ®éng cña c¸c luång vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. Kh¶ n¨ng 2: KL >0 và KS<0 NÕu luång vèn dµi h¹n ch¹y vµo cµng lín vµ ®­îc c©n ®èi bëi luång vèn ng¾n h¹n ch¹y ra sÏ t¹o ra m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh h¬n ®Ó duy tr× æn ®Þnh tû gi¸, l·i suÊt vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia . VÊn ®Ò thø hai :Khi ®ång thêi c¶ hai c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn dµi h¹n ë tr¹ng th¸i c©n b»ng tøc lµ: X - M + SE + IC + TR = 0 KL = 0 Th× ¶nh h­ëng cña c¸n c©n thanh to¸n lªn tû gi¸ vµ møc l·i suÊt néi tÖ nh­ thÕ nµo trong ng¾n h¹n ? V× c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn lµ c©n b»ng nªn tõ ®¼ng thøc (1.1) suy ra: KS + dR = 0 Hay: KS = -dR Tõ trªn cho thÊy cã 2 kh¶ n¨ng : Kh¶ n¨ng 1: dR>0 và KS<0 §©y lµ tr¹ng th¸i khi vèn ng¾n h¹n ch¶y ra ®­îc bï ®¾p bëi sù gi¶m sót cña dù tr÷ ngo¹i hèi cña quèc gia. Trong thùc tÕ, t×nh huèng nµy cã thÓ x¶y ra trong ng¾n h¹n, khi Ng©n hµng Trung ­¬ng nç lùc c©n ®èi c¸c luång vèn ng¾n h¹n cã tÝnh ®Çu c¬ ch¶y ra n­íc ngoµi b»ng c¸ch can thiÖp b¸n dù tr÷ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m b¶o vÖ tû gi¸, tøc ng¨n ngõa néi tÖ gi¶m gi¸. Do ®ã, trong tr­êng hîp ®ang xÐt, cho dï tr¹ng th¸i c¸n c©n v·ng lai lµ c©n b»ng nh­ng vÉn cã thÓ tån t¹i ¸p lùc gi¶m gi¸ ®ång néi tÖ hoÆc ph¶i t¨ng l·i suÊt néi tÖ, nÕu Ng©n hµng Trung ­¬ng kh«ng tiÕp tôc can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi . Kh¶ n¨ng 2: dR0 §©y lµ tr¹ng th¸i khi vèn ng¾n h¹n ch¶y vµo ®­îc bï ®¾p bëi sù t¨ng lªn cña dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia. Trong thùc tÕ, t×nh huèng nµy cã thÓ x¶y ra khi Ng©n hµng Trung ­¬ng t¨ng møc l·i suÊt cña néi tÖ ®Ó ng¨n ngõa c¸c luång vèn ng¾n h¹n ch¶y ra vµ thu hót thªm c¸c luång vèn ng¾n h¹n ch¶y vµo nh»m b¶o vÖ cho tû gi¸ kh«ng tiÕp tôc t¨ng lªn n÷a (tøc ng¨n ngõa kh«ng cho néi tÖ tiÕp tôc gi¶m gi¸). Nh­ vËy, khi xem xÐt thÆng d­ hay th©m hôt c¸n c©n v·ng lai th× vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i xem xÐt quèc gia ®ã ®ang lµ con nî rßng hay chñ nî rßng ®èi víi phÇn thÕ giíi cßn l¹i. Mét quèc gia cã th©m hôt c¸n c©n v·ng lai nghÜa lµ: HoÆc nã trë nªn m¾c nî nhiÒu h¬n hoÆc lµ ph¶i gi¶m dù tr÷ ngo¹i hèi chÝnh thøc. NÕu quèc gia ®ang lµ chñ nî rßng th× th©m hôt c¸n c©n v·ng lai th­êng ®­îc xö lý b»ng c¸ch gi¶m dù tr÷ ngo¹i hèi, ng­îc l¹i nÕu nã ®ang lµ con nî rßng th× vÊn ®Ò trë nªn nghiªm träng bëi nã ph¶i ®i vay nhiÒu h¬n hoÆc ph¶i ®Ó cho néi tÖ ph¸ gi¸. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña Mü cuèi nh÷ng n¨m 80 vµ 90 l¹i trë thµnh mèi quan t©m cña thÕ giíi bëi Mü ®· trë thµnh con nî lín nhÊt cña thÕ giíi. Ng­îc l¹i, mÆc dï c¸n c©n v·ng lai cña §øc bÞ th©m hôt sau khi t¸i thèng nhÊt nh­ng nã kh«ng trë thµnh mèi quan t©m lín cña thÕ giíi, bëi v× c¸n c©n v·ng lai cña §øc liªn tôc thÆng d­ tr­íc ®ã khiÕn §øc trë thµnh chñ nî cña phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Tr­êng hîp th©m hôt c¸n c©n v·ng lai lµ do th©m hôt ng©n s¸ch ChÝnh phñ th× ph­¬ng thøc ch÷a trÞ tèt nhÊt lµ gi¶m chi tiªu cña ChÝnh phñ hay t¨ng thuÕ hoÆc ®ång thêi c¶ hai. Tuy nhiªn, nÕu th©m hôt ph¸t sinh do møc ®Çu t­ t­ nh©n cao th× kh«ng cÇn ®Õn mét chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh nµo, bëi v× ®Çu t­ cao sÏ t¹o ra tiÒm n¨ng xuÊt khÈu lín trong t­¬ng lai. Tr­êng hîp th©m hôt c¸n c©n v·ng lai do bïng næ tiªu dïng (®­îc ph¶n ¸nh b»ng tû lÖ tiÕt kiÖm thÊp), th× chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ cÇn ®­îc ¸p dông b»ng c¸ch t¨ng l·i suÊt . Tuy nhiªn, th©m hôt c¸n c©n v·ng lai kh«ng ph¶i bao giê còng xÊu, v× nã cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n cña quèc gia. Do vËy, khi ph©n tÝch tµi kho¶n v·ng lai cÇn chó ý ®Õn ph©n tÝch kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña tµi kho¶n hay kh¶ n¨ng thanh to¸n. Mét n­íc cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nÕu gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶n thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai trong t­¬ng lai Ýt nhÊt b»ng nî n­íc ngoµi hiÖn t¹i. MÆt kh¸c, khi ph©n tÝch kh¶ n¨ng thanh to¸n, ng­êi ta cßn ph¶i ph©n tÝch c¬ cÊu tµi trî cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai (tµi kho¶n vèn). Trªn thùc tÕ, ng­êi ta th­êng dïng c¸c chØ sè vÜ m« ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n (hay kh¶ n¨ng chÞu ®ùng) cña c¸n c©n v·ng lai nh­: tû lÖ xuÊt khÈu so víi GDP, tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ, tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ néi ®Þa, c¸n c©n ng©n s¸ch…Nãi chung mÊt c©n b»ng lín cña c¸n c©n v·ng lai Ýt cã kh¶ n¨ng g©y ra khñng ho¶ng khi nÒn kinh tÕ cã mét c¬ së xuÊt khÈu lín, tû gi¸ hèi ®o¸i s¸t víi tû gi¸ thùc, tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cao, kh«ng cã th©m hôt ng©n s¸ch lín. Mét ®iÓm cÇn chó ý n÷a khi ph©n tÝch c¸n c©n v·ng lai lµ yÕu tè thêi gian. Th©m hôt t¹i mét thêi ®iÓm kh«ng nhÊt thiÕt lµ xÊu nÕu nh­ t×nh h×nh sau ®ã ®­îc c¶i thiÖn tèt trong t­¬ng lai vµ ng­îc l¹i. S¬ ®å 1: C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vÜ m« XuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô Trõ NhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô Céng Thu nhËp rßng Céng ChuyÓn giao rßng tõ n­íc ngoµi Tµi kho¶n v·ng lai cña c¸n c©n thanh to¸n TÊt c¶ c¸c kho¶n môc bï ®¾p ®Ó c©n b»ng tµi kho¶n v·ng lai Thay ®æi vÒtµi s¶n ngo¹i tÖ rßng cña c¸c tæ chøc phi ng©n hµng Céng Thay ®æi vÒ tµi s¶n ngo¹i tÖ rßng cña hÖ thèng ng©n hµng Chªnh lÖch gi÷a thu nhËp quèc d©n kh¶ dông(GNDI) vµ hÊp thô GNPD A Chªnh lÖch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ quèc gia (S-I) Chªnh lÖch cña khu vùc t­ nh©n Chªnh lÖch cña khu vùc ChÝnh phñ 1.5 C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n v·ng lai : C¸n c©n v·ng lai bao gåm bèn c¸n c©n bé phËn cÊu thµnh lªn, do ®ã bÊt kú mét nh©n tè nµo t¸c ®éng lªn mét trong bèn c¸n c©n bé phËn còng sÏ t¹o ra mét sù thay ®æi trong c¸n c©n v·ng lai. Cã rÊt nhiÒu nh©n tè ¶nh h­ëng lªn c¸n c©n v·ng lai nh­ng trong ph¹m vi cña ®Ò tµi chóng ta chØ ®Õn cËp ®Õn nh÷ng nh©n tè chñ yÕu. 1.5.1 T¸c ®éng cña tû gi¸ : Trong c¸n c©n v·ng lai, yÕu tè tû gi¸ t¸c ®éng trùc tiÕp lªn c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n dÞch vô, nghÜa lµ khi tû gi¸ thay ®æi c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n dÞch vô còng thay ®æi theo. Ng­îc l¹i, c¸n c©n thu nhËp vµ c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu kh«ng phô thuéc vµo biÕn ®éng cña tû gi¸, nghÜa lµ khi tû gi¸ thay ®æi th× c¸n c©n thu nhËp vµ c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu kh«ng bÞ thay ®æi. Trong tr­êng hîp nµy, tû gi¸ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ sè ®¬n vÞ néi tÖ trªn mét ®¬n vÞ ngo¹i tÖ nh­ vËy, ph¸ gi¸ hay gi¶m gi¸ néi tÖ ®­îc thÓ hiÖn b»ng viÖc t¨ng tû gi¸ . Trong phÇn nµy, chóng ta sÏ xem xÐt t¸c ®éng ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lªn c¸n c©n v·ng lai th«ng qua hai ph­¬ng ph¸p sau: Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn hÖ sè co d·n: nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña tû gi¸ lªn c¸n c©n v·ng lai qua hÖ sè co d·n cña gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu . Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn chi tiªu: nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña tû gi¸ lªn c¸n c©n thu nhËp vµ chi tiªu trong n­íc. A-Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn hÕ sè co d·n: Ph¸ gi¸ ®ång tiÒn trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i th«ng qua t¸c ®éng cña nã ®Õn c¸c kho¶n thu xuÊt khÈu vµ chi nhËp khÈu. C¸n c©n th­¬ng m¹i b»ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu trõ gi¸ trÞ nhËp khÈu. ViÖc ph¸ gi¸ ®ång tiÒn cã c¶i thiÖn c¸n c©n th­¬ng m¹i hay kh«ng tuú thuéc vµo nh÷ng kho¶n thanh to¸n cho hµng nhËp khÈu cã lín h¬n so víi c¸c kho¶n thu tõ hµng xuÊt khÈu kh«ng. Nguyªn t¾c chung x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ph¸ gi¸ lªn c¸n c©n th­¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner. Theo ®iÒu kiÖn nµy: (1) ViÖc ph¸ gi¸ sÏ c¶i thiÖn c¸n c©n th­¬ng m¹i, nÕu hÖ sè co d·n cÇu nhËp khÈu cña n­íc ph¸ gi¸ céng víi hÖ sè co d·n nhu cÇu hµng cña nã (hay hÖ sè co d·n nhu cÇu nhËp khÈu cña n­íc ngoµi vÒ hµng xuÊt khÈu cña quèc gia ph¸ gi¸) lµ lín h¬n 1. (2) NÕu tæng c¸c hÖ sè co d·n nhu cÇu ®ã nhá h¬n 1, viÖc ph¸ gi¸ ®ång tiÒn sÏ lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i xÊu ®i. (3) C¸n c©n th­¬ng m¹i sÏ kh«ng ®­îc c¶i thiÖn vµ còng kh«ng xÊu ®i nÕu tæng c¸c hÖ sè co d·n ®ã b»ng1. C¸n c©n v·ng lai tÝnh b»ng néi tÖ nh­ sau: CB = P.Xv - SP*..Mv (1.3) Trong ®ã : P: Møc gi¸ néi ®Þa. Xv: Khèi l­îng xuÊt khÈu. S: Tû gi¸ hèi ®o¸i. P*: Møc gi¸ ë n­íc ngoµi . Mv: Khèi l­îng nhËp khÈu . v: BiÓu thÞ khèi l­îng. Gäi gi¸ trÞ xuÊt khÈu tÝnh b»ng néi tÖ (P.Xv) lµ X. Gi¸ trÞ nhËp khÈu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ (P*.Mv ) lµ M. Ph­¬ng tr×nh (1.3) ®­îc viÕt l¹i nh­ sau: CB = X - S.M (1.4) §¹o hµm hai vÕ ph­¬ng tr×nh trªn, ®­îc: dCB = dX - S.dX - M.dS (1.5) Chia hai vÕ ph­¬ng tr×nh trªn cho møc thay ®æi tû gi¸ dS, ®­îc: = S dM M dCA dS dX dS dS dS dS (1.6) VËy: HÖ sè co d·n xuÊt khÈu hx: HÖ sè co d·n xuÊt khÈu biÓu diÔn % thay ®æi cña gi¸ trÞ xuÊt khÈu khi tû gi¸ thay ®æi 1%. NghÜa lµ: dX/X dS/S hx = dX X = hx dS Suy ra: S HÖ sè cã d·n nhËp khÈu hm: HÖ sè co d·n nhËp khÈu biÓu diÔn % thay ®æi cña gi¸ trÞ nhËp khÈu khi tû gi¸ thay ®æi 1%. NghÜa lµ: dM/M dS/S hm= (1.7) dS S M dM = -hx (1.8) Suy ra: Thay gi¸ trÞ cña c¸c ph­¬ng tr×nh (1.7) vµ (1.8) vµo ph­¬ng tr×nh (1.6). ®­îc: dCA dS = hxS S +(hx M) - M Chia hai vÕ ph­¬ng tr×nh cho M, ta ®­îc: dCA dS x 1 M = hx x X SM + hx - 1 (1.9) Gi¶ sö tr¹ng th¸i ban ®Çu cña c¸n c©n v·ng lai lµ c©n b»ng, tøc: X – SM = 0 hay X/SM = 1 BiÕn ®æi ph­¬ng tr×nh (1.9) ®Ó ®­îc: dCA dS = M(hx +hx - 1) Ph­¬ng tr×nh trªn ®­îc gäi lµ ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner . §iÒu kiÖn Marshall-Lerner ®­îc minh ho¹ th«ng qua c¸ch gi¶i thÝch t¹i b¶ng sau: B¶ng chØ ra c¸c kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra tr­íc vµ sau khi ph¸ gi¸ ®ång b¶ng Anh (®­îc coi lµ néi tÖ). Gi¶ sö tû gi¸ tr­íc khi ph¸ gi¸ lµ £0,500/$1, vµ sau khi ph¸ gi¸ lµ £0,666/$1, tøc ph¸ gi¸ 33%. Gi¸ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu cña Anh lµ £1 vµ gi¸ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu cña Mü lµ $5. B¶ng 2: Tr­íc khi ph¸ gi¸, c¸n c©n v·ng lai lµ c©n b»ng . Tiªu chÝ Sè l­îng Gi¸ Gi¸ trÞ GBP Gi¸ trÞ USD UK Exports 100 £1 £100 $200 UK Imports 40 $5 £100 $200 Current balance £0 $0 Kh¶ n¨ng 1:Ph¸ gi¸ 33% GBP dÉn ®Õn th©m hôt c¸n c©n v·ng lai . UK Exports 105 £1 £105 $157,5 UK Imports 36 $5 £20 $180,0 Current balance - - - £15 - $22,5 HÖ sè co d·n : hx =0,05/0,33=0,15; hm =0,10/0,33=0,30. Kh¶ n¨ng 2: Ph¸ gi¸ 33% GBP kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn c¸n c©n v·ng lai. UK exports 120 £1 £120 $180 UK Imports 36 $5 £120 $180 Current balance - - £0 $0 HÖ sè co d·n : hx =0,20/0,33=0,60; hm =0,10/0,33=0,30 Kh¶ n¨ng 3: Ph¸ gi¸ 33% GBP dÉn ®Õn c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai . UK Exports 130 £1 £130 $195 UK Imports 30 $5 £100 $150 Current balance - - +£30 +$45 HÖ sè co d·n : hx =0,30/0,33=0,91; hm=0,25/0,33=0,75. B¶ng 2 cho thÊy 3 kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra ®èi víi c¸n c©n v·ng lai sau khi ph¸ gi¸ néi tÖ. Nh­ vËy, khi ph¸ gi¸ néi tÖ sÏ t¹o ra hiÖu øng t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ khèi l­îng nhËp khÈu, song xÐt vÒ mÆt gi¸ trÞ th× kh«ng hoµn toµn nh­ vËy; bëi v× sau khi ph¸ gi¸ tiÒn tÖ sÏ t¹o ra hiÖu øng lªn gi¸ c¶ vµ hiÖu øng lªn khèi l­îng nh­ sau: - HiÖu øng gi¸ c¶: xuÊt khÈu trë nªn rÎ h¬n khi tÝnh b»ng ngo¹i tÖ - xuÊt khÈu cña Anh chØ thu ®­îc $1,5 sau khi ph¸ gi¸ ®ång GBP, trong khi ®ã tr­íc khi ph¸ gi¸ lµ $2. NhËp khÈu trë nªn ®¾t h¬n khi tÝnh b»ng néi tÖ- mçi ®¬n vÞ hµng ho¸ nhËp khÈu cã gi¸ lµ £2,5 tr­íc khi ph¸ gi¸ ®ång GBP vµ lµ £3,33 sau khi ph¸ gi¸. Râ rµng, lµ hiÖu øng gi¸ c¶ (xuÊt rÎ, nhËp ®¾t) lµ nguyªn nh©n lµm cho c¸n c©n v·ng lai trë nªn xÊu h¬n. - HiÖu øng khèi l­îng: Sau khi ph¸ gi¸, xuÊt khÈu trë nªn rÎ h¬n nªn ®· kÝch thÝch khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng; vµ khi nhËp khÈu trë nªn ®¾t h¬n ®· h¹n chÕ khèi l­îng nhËp khÈu. NghÜa lµ, hiÖu øng khèi l­îng (t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu, gi¶m khèi l­îng nhËp khÈu) lµ nh©n tè gióp c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai. HiÖu øng rßng cña c¸n c©n v·ng lai (®­îc c¶i thiÖn hay trë nªn xÊu h¬n) phô thuéc vµo tÝnh tréi cña hiÖu øng khèi l­îng hay hiÖu øng gi¸ c¶. Tõ b¶ng 2 rót ra nhËn xÐt: Kh¶ n¨ng thø nhÊt ph¶n ¸nh tÝnh tréi cña hiÖu øng gi¸ c¶. NghÜa lµ cho dï khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng vµ khèi l­îng nhËp khÈu gi¶m còng kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p gi¸ trÞ xuÊt khÈu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ ®· gi¶m vµ gi¸ trÞ nhËp khÈu tÝnh b»ng néi tÖ t¨ng. DÉn ®Õn c¸n c©n v·ng lai tõ tr¹ng th¸i c©n b»ng trë nªn th©m hôt; vµ tæng trÞ sè cña "hÖ sè co d·n xuÊt khÈu "vµ "hÖ sè co d·n nhËp khÈu " lµ: (hx +hm) = 0,45<1. Kh¶ n¨ng thø hai ph¶n ¸nh tÝnh trung hoµ cña 2 hiÖu øng. NghÜa lµ khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng vµ nhËp khÈu gi¶m võa ®ñ ®Ó bï ®¾p cho gi¸ trÞ xuÊt khÈu tÝnh b»ng ngo¹i tÖ gi¶m vµ gi¸ trÞ nhËp khÈu tÝnh b»ng néi tÖ t¨ng. V× vËy, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña c¸n c©n v·ng lai ®­îc duy tr×, vµ tæng hÖ sè cña "hÖ sè co d·n xuÊt khÈu " vµ "hÖ sè co d·n nhËp khÈu " lµ: (hx+hm) = 0,90~1 Kh¶ n¨ng thø ba ph¶n ¸nh tÝnh tréi cña hiÖu øng khèi l­îng. NghÜa lµ sau khi bï ph¸ gi¸, khèi l­îng xuÊt khÈu t¨ng vµ nhËp khÈu gi¶m thõa ®ñ ®Ó bï ®¾p cho hiÖu øng gi¸ c¶. Do vËy, c¸n c©n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn, vµ tæng trÞ sè cña "hÖ sè co d·n xuÊt khÈu " vµ "hÖ sè co d·n nhËp khÈu " lµ: (hx +hm) = 1,67>1. Nh÷ng b»ng chøng thùc nghiÖm vÒ hÖ sè co d·n cña xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu: Ph¸ gi¸ tiÒn tÖ cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n v·ng lai cña n­íc nµy nh­ng còng cã thÓ lµm cho c¸n c©n v·ng lai xÊu ®i ®èi víi c¸c n­íc kh¸c. §èi víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, hÖ sè co d·n xuÊt khÈu lµ t­¬ng ®èi cao v× thÞ tr­êng xuÊt khÈu cã tÝnh c¹nh tranh cao, ng­îc l¹i, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng phô thuéc nhiÒu vµo nhËp khÈu nªn hÖ sè co d·n nhËp khÈu thÊp, chÝnh v× thÕ tiÕn hµnh ph¸ gi¸ tiÒn tÖ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp th­êng ®em l¹i kÕt qu¶ tèt ®Ñp h¬n s¬ víi c¸c ®ang ph¸t triÓn . B¶ng 3: C¸c hÖ sè co d·n xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña 10 n­íc c«ng nghiÖp Tªn n­íc HÖ sè co d·n xuÊt khÈu(hx) HÖ sè co d·n nhËp khÈu(hm) Tæng c¸c hÖ sè ( hx+hm) C¸c n­íc c«ng nghiÖp Australia Canada Denmark France Germany Italy Japan United Kingdom United States Average 1,02 0,68 1,04 1,28 1,02 1,26 1,40 0,86 1,19 1,11 1,23 1,28 0,91 0,93 0,79 0,78 0,95 0,65 1,24 0,99 2,25 1,96 1,95 2,21 1,81 2,04 2,35 1,51 2,4 2,10 B¶ng 3: C¸c hÖ sè co d·n xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cña 9 n­íc ®ang ph¸t triÓn (tiÕp) Tªn n­íc HÖ sè co d·n xuÊt khÈu(hx) HÖ sè co d·n nhËp khÈu(hm) Tæng c¸c hÖ sè ( hx+hm) C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Argentina Brazil India Kenya Korea Morocco Pakistan Philipnes Turkey Average 0,6 0,4 0,5 1,0 2,5 0,7 1,8 0,9 1,4 1,1 0,9 1,7 2,2 0,8 0,8 1,0 0,8 2,7 2,7 1,5 1,5 2,1 2,7 1,8 3,3 1,7 2,6 3,6 4,1 2,6 Nguån: Gylfson, 1987, European Economics Review, vol.31, p.377. Nh÷ng kÕt qu¶ trªn b¶ng 3 ®­îc dù ®o¸n trong thêi gian tõ 2 ®Õn 3 n¨m sau khi ph¸ gi¸ tiÒn tÖ, sau 2 ®Õn 3 n¨m, ph¸ gi¸ sÏ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n v·ng lai. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc hiÖu øng tuyÕn J, tøc lµ trong ng¾n h¹n c¸n c©n v·ng lai trë nªn xÊu h¬n, sau ®ã theo thêi gian nã míi dÇn ®­îc c¶i thiÖn. Nguyªn nh©n lµ v×: trong ng¾n h¹n khèi l­îng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ kh«ng co d·n, do ®ã chØ cã hiÖu øng gi¸ c¶ lµ cã ¶nh h­ëng xÊu lªn c¸n c©n v·ng lai. Nãi c¸ch kh¸c trong ng¾n h¹n, hiÖu øng gi¸ c¶ cã tÝnh tréi h¬n hiÖu øng khèi l­îng, nªn ®· lµm cho c¸n c©n v·ng lai bÞ th©m hôt. Cßn trong dµi h¹n, khèi l­îng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu b¾t ®Çu co d·n, lµm cho hiÖu øng khèi l­îng cã tÝnh tréi h¬n hiÖu øng gi¸ c¶, do ®ã c¸n c©n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn. §å thÞ: HiÖu øng tuyÕn J C¸n c©n v·ng lai ThÆng d­ (+) Th©m hôt (-) 0 TuyÕn J Thêi gian HÇu hÕt c¸c nhµ kinh tÕ ®Òu thèng nhÊt cho r»ng: c¸c hÖ sè co d·n trong ng¾n h¹n lµ thÊp h¬n trong dµi h¹n, do ®ã ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner chØ cã thÓ ®­îc duy tr× trong dµi h¹n. N¨m 1985, trong tµi liÖu kh¶o s¸t thùc nghiÖm, Goldstein vµ Kahn ®· ®i ®Õn kÕt luËn r»ng c¸c hÖ sè co d·n trong dµi h¹n (dµi h¬n 2 n¨m) cã gi¸ trÞ gÇn gÊp ®«i so víi c¸c hÖ sè co d·n trong ng¾n h¹n (tõ 0-6 th¸ng). Ngoµi ra, tæng c¸c hÖ sè co d·n trong ng¾n h¹n cã xu h­íng gÇn tíi 1; trong khi ®ã tæng c¸c hÖ sè co d·n trong dµi h¹n lu«n lu«n tíi 1. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n gi¶i thÝch t¹i sao khèi l­îng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu kh«ng co d·n trong ng¾n h¹n, nh­ng l¹i co d·n tro._.ng dµi h¹n. Cã thÓ nªu ra 3 nguyªn nh©n chñ yÕu sau: 1.Ph¶n øng cña ng­êi tiªu dïng diÔn ra chËm: Nh÷ng ng­êi tiªu dïng ë c¸c quèc gia tiÕn hµnh ph¸ gi¸ vµ c¸c quèc gia cßn l¹i cÇn cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh c¬ cÊu ­u tiªn tiªu dïng sau khi ph¸ gi¸. Hä kh«ng ngay lËp tøc chuyÓn tiªu dïng c¸c hµng nhËp khÈu sang hµng ho¸ néi ®Þa v× cßn ph©n v©n vÒ chÊt l­îng, ®é tin cËy, danh tiÕng cña c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc; trong khi ®ã ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi còng ch­a chuyÓn h­íng sang tiªu dïng hµng nhËp khÈu cña c¸c n­íc tiÕn hµnh ph¸ gi¸. 2.Ph¶n øng cña ng­êi s¶n xuÊt diÔn ra chËm: MÆc dï ph¸ gi¸ tiÒn tÖ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho qu¸ tr×nh c¹nh tranh cho xuÊt khÈu, nh­ng còng cÇn ph¶i cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó hä më réng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. C¸c hîp ®ång nhËp khÈu ®· ký kÕt tõ tr­íc kh«ng dÔ huû bá lu«n ®­îc trong ng¾n h¹n, vµ tiÕp tôc nhËp khÈu c¸c nguyªn vËt liÖu cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh kinh doanh nh­ nguyªn vËt liÖu, trang thiÕt bÞ …Thªm vµo ®ã, nhiÒu kho¶n tiÒn thanh to¸n hµng nhËp khÈu ®· ®­îc ký b¶o hiÓm ®èi víi rñi ro trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi kú h¹n, do ®ã kho¶n tiÒn thanh to¸n sÏ kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña ph¸ gi¸. 3.C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: Qu¸ tr×nh chiÕm lÜnh thÞ phÇn cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi tiªu tèn rÊt nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c, v× vËy, nh÷ng nhµ xuÊt khÈu kh«ng dÔ g× ®Ó chÞu ®Ó mÊt thÞ phÇn cña m×nh ë nh÷ng n­íc cã ®ång tiÒn ph¸ gi¸, vµ ®Ó duy tr× thÞ phÇn cña m×nh c¸c nhµ xuÊt khÈu cã thÓ h¹ gi¸ xuÊt khÈu ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh víi hµng néi ®Þa. T­¬ng tù, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp n­íc ngoµi l¹i ph¶i ®èi mÆt víi cuéc c¹nh tranh hµng nhËp khÈu rÎ h¬n tõ n­íc cã ®ång tiÒn ph¸ gi¸, cã thÓ h¹ gi¸ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng néi ®Þa cña m×nh ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh vµ duy tr× thÞ phÇn. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ty n­íc ngoµi chØ cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu nµy (gi¶m gi¸) khi hä ®ang ®¹t ®­îc siªu lîi nhuËn tõ mét ­u thÕ nhÊt ®Þnh trong c¹nh tranh (tøc c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o). Ng­îc l¹i, nÕu m«i tr­êng lµ c¹nh tranh hoµn h¶o (kh«ng cã siªu lîi nhuËn), th× c¸c c«ng ty n­íc ngoµi chØ thu hót ®­îc lîi nhuËn b×nh qu©n, do ®ã hä kh«ng cã kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ b¸n hµng ho¸ cña hä, do vËy thÞ phÇn cña hä bÞ thu hÑp . B- Ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn chi tiªu: Thu nhËp quèc d©n cã thÓ biÓu diÔn nh­ sau: Y = C + I + G + X - M (2.1) Trong ®ã: C lµ tiªu dïng. I lµ ®Çu t­ . G lµ chi tiªu cña ChÝnh phñ . (X - M) lµ xuÊt khÈu rßng. NÕu coi chi tiªu trong n­íc lµ A = C + I + G, th× ph­¬ng tr×nh trªn cã thÓ ®­îc viÕt l¹i thµnh: CB = X - M = Y - A (2.2) Ph­¬ng tr×nh nµy nãi lªn r»ng c¸n c©n v·ng lai thÓ hiÖn sù chªnh lÖch gi÷a thu nhËp quèc d©n vµ chi tiªu trong n­íc. ThÆng d­ c¸n c©n v·ng lai cã nghÜa thu nhËp lín h¬n chi tiªu, vµ ng­îc l¹i. LÊy ®¹o hµm 2 vÕ cña (2.2), ®­îc: dCB = dY- dA (2.3) Nh­ vËy c¸c hiÖu øng cña ph¸ gi¸ lªn c¸n c©n v·ng lai phô thuéc vµo viÖc ph¸ gi¸ ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn thu nhËp quèc d©n trong mèi quan hÖ víi chi tiªu trong n­íc. NÕu ph¸ gi¸ dÉn ®Õn thu nhËp quèc d©n t¨ng t­¬ng ®èi so víi chi tiªu trong n­íc, th× c¸n c©n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn , vµ ng­îc l¹i. PhÇn t¨ng thªm cña chi tiªu trong n­íc bao gåm: - Mét lµ, khi thu nhËp quèc d©n t¨ng dÉn ®Õn chi tiªu trong n­íc còng t¨ng vµ phÇn chi tiªu t¨ng thªm nµy ®­îc x¸c ®Þnh bëi thiªn h­íng chi tiªu biªn, ký hiÖu lµ (a). Do ®ã, phÇn t¨ng thªm cña chi tiªu trong n­íc theo thu nhËp sÏ cã gi¸ trÞ lµ : a.dY . - Hai lµ, phÇn chi tiªu t¨ng thªm trùc tiÕp do hiÖu øng ph¸ gi¸ ®­a l¹i gäi lµ chi tiªu trùc tiÕp, ký hiÖu lµ dAd . Ký hiÖu tæng thay ®æi chi tiªu lµ dA, ta cã thÓ viÕt nh­ sau: DA = a.dY + dAd (2.4) Thay gi¸ trÞ ph­¬ng tr×nh (2.4) vµo ph­¬ng tr×nh (2.3) ta ®­îc: dCB = (1- a).dY - dAd Nh­ vËy c¸c nh©n tè cÇn l­u ý khi nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña ph¸ gi¸ lªn c¸n c©n v·ng lai, ®ã lµ: - Thiªn h­íng chi tiªu biªn (a) lín h¬n hay nhá h¬n 1. - Ph¸ gi¸ lµm t¨ng hay gi¶m thu nhËp quèc d©n (dY). - Ph¸ gi¸ lµm t¨ng hay gi¶m chi tiªu trùc tiÕp (dAd ). §iÒu kiÖn ®Ó ph¸ gi¸ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n v·ng lai lµ: (1- a).dY > dAd NghÜa lµ bÊt cø mét sù thay ®æi nµo trong thu nhËp mµ kh«ng ®­îc chi tiªu ph¶i lín h¬n bÊt cø sù thay ®æi nµo trong chi tiªu trùc tiÕp th× c¸n c©n v·ng lai míi ®­îc c¶i thiÖn.Tuy nhiªn, cÇn l­u ý ph©n biÖt nÒn kinh tÕ trong 2 tr¹ng th¸i: cã c«ng ¨n viÖc lµm kh«ng ®Çy ®ñ, do ®ã thu nhËp cã thÓ t¨ng thªm; vµ c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ , thu nhËp kh«ng thÓ t¨ng thªm. B.1 HiÖu øng ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lªn thu nhËp quèc d©n. §èi víi nÒn kinh tÕ cã c«ng ¨n viÖc lµm kh«ng ®Çy ®ñ, th× ph¸ gi¸ tiÒn tÖ sÏ lµm t¨ng hay gi¶m thu nhËp quèc d©n. NÕu thiªn h­íng chi tiªu biªn nhá h¬n 1(a<1) th× khi thu nhËp t¨ng sÏ c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai vµ ng­îc l¹i. HiÖu øng ph¸ gi¸ tiÒn tÖ quan träng lªn thu nhËp lµ hiÖu øng ®iÒu kiÖn ngo¹i th­¬ng. HiÖu øng ®iÒu kiÖn ngo¹i th­¬ng: §iÒu kiÖn ngo¹i th­¬ng lµ tû sè gi÷a gi¸ c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, cô thÓ: = Gi¸ c¶ xuÊt khÈu P Gi¸ c¶ nhËp khÈu S x P* Trong ®ã: P: chØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu (hµng néi ®Þa). P*: ChØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi. S : Tû gi¸ . Ph¸ gi¸ lµm nhËp khÈu trë nªn ®¾t h¬n khi tÝnh b»ng néi tÖ, trong khi ®ã gi¸ xuÊt khÈu tÝnh b»ng néi tÖ kh«ng thay ®æi, do ®ã ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i trë nªn xÊu h¬n. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ thu nhËp quèc d©n bÞ gi¶m xuèng, bëi v× chóng ta cÇn nhiÒu ®¬n vÞ hµng ho¸ néi ®Þa h¬n míi ®æi ®­îc mét ®¬n vÞ hµng ho¸ nhËp khÈu. Nãi tæng qu¸t, hiÖu øng ph¸ gi¸ lªn thu nhËp lµ kh«ng râ rµng. ThËm chÝ nÕu xuÊt khÈu rßng t¨ng (víi ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner ®­îc duy tr×) th× hiÖu øng th­¬ng m¹i vÉn cã thÓ lµm cho thu nhËp gi¶m ®i. Khi thu nhËp t¨ng, vÉn ch­a thÓ kh¼ng ®Þnh lµ c¸n c©n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn hay ch­a v× cßn phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña hÖ sè thiªn h­íng chi tiªu biªn lµ lín hay nhá h¬n 1. NÕu nhá h¬n 1, th× khi thu nhËp t¨ng, c¸n c©n v·ng lai sÏ ®­îc c¶i thiÖn do thu nhËp t¨ng nhanh h¬n chi tiªu. Ng­îc l¹i, nÕu lín h¬n 1, th× c¸n c©n v·ng lai sÏ trë nªn xÊu h¬n do thu nhËp t¨ng chËm h¬n chi tiªu. Cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ cã c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ th× viÖc t¨ng thu nhËp quèc d©n lµ kh«ng thÓ. Do vËy, muèn c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai th× ph¶i gi¶m ®­îc chi tiªu trùc tiÕp. B.2 HiÖu øng ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lªn chi tiªu trùc tiÕp §Ó nghiªn cøu hiÖu øng ph¸ gi¸ lªn chi tiªu trùc tiÕp , chóng ta gi¶ thiÕt ¶nh h­ëng cña ph¸ gi¸ lªn thu nhËp lµ b»ng 0. NÕu ph¸ gi¸ lµm gi¶m chi tiªu trùc tiªp th× c¸n c©n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn vµ ng­îc l¹i, nÕu ph¸ gi¸ lµm t¨ng chi tiªu trùc tiÕp th× c¸n c©n v·ng lai sÏ trë nªn xÊu h¬n. Ph¸ gi¸ ®ång tiÒn Gi¸ nhËp khÈu HÖ sè co d·n nhu cÇu nhËp khÈu Sè l­îng nhËp khÈu Chi tiªu nhËp khÈu Gi¸ xuÊt khÈu HÖ sè co d·n nhu cÇu xuÊt khÈu Sè l­îng xuÊt khÈu Thu nhËp xuÊt khÈu S¬ ®å 2: Dßng t¸c ®éng cña ph¸ gi¸ 1.5.2 Nh©n tè l¹m ph¸t: Víi c¸c nh©n tè kh¸c lµ kh«ng ®æi, th× nÕu tû lÖ l¹m ph¸t cña mét n­íc cao h¬n ë n­íc ngoµi sÏ lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cïng lo¹i cña n­íc ®ã trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, v× thÕ khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu còng sÏ gi¶m theo. Khèi l­îng xuÊt khÈu gi¶m kÐo theo c¸c kho¶n thu tõ xuÊt khÈu gi¶m. MÆt kh¸c, nhËp khÈu l¹i trë nªn ®¾t ®á h¬n. C¸c kho¶n thu tõ xuÊt khÈu kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p cho c¸c kho¶n chi ph¶i tr¶ cho nhËp khÈu, kÕt qu¶ lµ c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ th©m hôt nÆng, do vËy c¸n c©n v·ng lai còng bÞ ¶nh h­ëng xÊu. H¬n n÷a, l¹m ph¸t cao cßn lµm cho s¶n xuÊt trong n­íc bÞ tr× trÖ, t­ b¶n ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµ trong n­íc cã xu h­íng ch¹y ra n­íc ngoµi ®Ó tr¸nh hËu qu¶ cña l¹m ph¸t, do ®ã, ngo¹i hèi bÞ ®Çu c¬ m¹nh mÏ, tû gi¸ t¨ng vät. B¶n th©n tiÒn kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn tÝnh to¸n, thËm chÝ còng kh«ng thÓ ph¸t huy chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, x· héi dïng vµng hay ngo¹i tÖ ®Ó thay thÕ. Nh­ vËy, l¹m ph¸t cao sÏ t¸c ®éng tíi tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ®Êt n­íc. 1.5.3 Gi¸ thÕ giíi cña hµng ho¸ xuÊt khÈu t¨ng. Víi c¸c nh©n tè kh¸c kh«ng ®æi, nÕu gi¸ thÕ giíi cña hµng ho¸ xuÊt khÈu cña mét n­íc t¨ng sÏ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc vµ t¨ng khèi l­îng xuÊt khÈu, vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu tÝnh b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ còng t¨ng. Khi gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng t¹o thªm nguån thu cho c¸n c©n v·ng lai vµ do ®ã sÏ c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n v·ng lai . 1.5.4 Thu nhËp cña ng­êi kh«ng c­ tró . Víi c¸c nh©n tè kh¸c lµ kh«ng ®æi, khi thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi kh«ng c­ tró t¨ng, lµm t¨ng cÇu xuÊt khÈu bëi ng­êi kh«ng c­ tró, do ®ã , lµm t¨ng cÇu néi tÖ vµ t¨ng cung ngo¹i tÖ vµ lµm t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n thanh to¸n sÏ ®­îc bï ®¾p bëi mét l­îng t¨ng lªn trong c¸n c©n th­¬ng m¹i. 1.5.5 ThuÕ quan vµ h¹n ng¹ch nhËp khÈu: ¸p dông biÖn ph¸p nµy nh»m môc ®Ých h¹n chÕ nhËp khÈu, do ®ã cã t¸c dông c¶i thiÖn c¸n c©n th­¬ng m¹i. §ång thêi, v× nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ, nªn ng­êi d©n quay sang tiªu dïng hµng néi ®Þa thay cho viÖc sö dông nh÷ng hµng ho¸ ngo¹i nhËp tr­íc ®©y, dÉn ®Õn s¶n l­îng vµ thu nhËp trong n­íc t¨ng, s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn më réng. MÆt kh¸c, gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét n­íc sÏ bÞ gi¶m nÕu bªn n­íc ngoµi ¸p dông møc thuÕ quan cao, h¹n ng¹ch nhËp khÈu thÊp còng nh­ lµ ¸p dông c¸c hµng rµo phi thuÕ quan nh­: yªu cÇu vÒ chÊt l­îng hµng ho¸ vµ tÖ n¹n quan liªu, kÕt qu¶ lµ gi¶m cÇu néi tÖ, c¸n c©n th­¬ng m¹i bÞ suy gi¶m. Trong c¸n c©n v·ng lai cßn bao gåm c¶ c¸n c©n dÞch vô vµ c¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu, ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo thu chi cña c¸n c©n v·ng lai. Trong c¸n c©n dÞch vô, thu tõ dÞch vô chñ yÕu liªn quan ®Õn du lÞch, b­u chÝnh, vËn t¶i, b¶o hiÓm…Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c kho¶n thu cña c¸n c©n dÞch vô ®· t¨ng lªn nhiÒu, do ChÝnh phñ ®· nhËn thÊy tÇm quan träng cña dÞch vô ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ , v× thÕ ®· cã c¸c chÝnh s¸ch c¶i thiÖn nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ngµnh dÞch vô trong n­íc. Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ ng©n s¸ch vµo c¸c ngµnh quan träng nh­ b­u chÝnh, du lÞch...thu tõ du lÞch ®· t¨ng tõ 19 triÖu USD n¨m 1993 lªn 128 triÖu USD n¨m 1996. Ngµnh b­u chÝnh còng ®· cã nhiÒu thay ®æi, n©ng cao hiÖu qu¶ truyÒn th«ng, cung cÊp th«ng tin mét c¸ch nhanh chãng, hç trî ®¾c lùc cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c trong n­íc cïng ph¸t triÓn. ChÕ ®é chÝnh s¸ch vµ ph¸p lý trong c¸c ngµnh dÞch vô ViÖt Nam lµ mét tËp hîp c¸c nh©n tè quan träng cã ¶nh h­ëng ®èi víi ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc vµ n­íc ngoµi cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. C¸n c©n chuyÓn giao v·ng lai mét chiÒu bao gåm c¸c chuyÓn giao kh«ng hoµn l¹i, cã thÓ b»ng tiÒn hoÆc b»ng hiÖn vËt gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. Trong nh÷ng n¨m qua, nh÷ng kho¶n chuyÓn tiÒn tõ n­íc ngoµi vÒ ®· gia t¨ng rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt lµ ë khu vùc t­ nh©n, do ®ã ®· gãp phÇn bï ®¾p thiÕu hôt trong c¸n c©n v·ng lai. Do vËy, môc ®Ých trong t­¬ng lai lµ ph¶i thu hót thªm ®­îc cµng nhiÒu l­îng kiÒu hèi cµng tèt. Trong nh÷ng n¨m qua, l­îng kiÒu hèi vÒ n­íc ®· t¨ng lªn nhiÒu vµ cã xu h­íng tiÕp tôc gia t¨ng do ChÝnh phñ ®· c¶i thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc göi tiÒn còng nh­ nhËn tiÒn, cho phÐp göi tiÒn vµ nhËn tiÒn b»ng VND, ngo¹i tÖ hay vµng tuú theo yªu cÇu cña ng­êi göi vµ nhËn tiÒn... §Æc biÖt, sau khi ChÝnh phñ b·i bá thuÕ chuyÓn tiÒn vÒ n­íc, ®· cã nhiÒu ViÖt KiÒu göi tiÒn vÒ n­íc h¬n. Tuy nhiªn, c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi ViÖt kiÒu vÉn cßn cã mét sè h¹n chÕ, vÝ dô nh­ viÖc cho phÐp ViÖt kiÒu chØ ®­îc mua 1 ng«i nhµ ë t¹i ViÖt Nam. HiÖn ViÖt Nam cã kho¶ng 3 triÖu ViÖt kiÒu sinh sèng vµ lµm viÖc ë n­íc ngoµi, ®Æc biÖt sau sù kiÖn ngµy 11/9, nçi lo kh«ng an toµn cña ViÖt kiÒu ViÖt Nam t¨ng lªn nªn cã nhu cÇu vÒ n­íc lµm ¨n vµ håi h­¬ng (®Æc biÖt lµ tõ Mü), do vËy cÇn cã mét chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng h¬n cho ViÖt kiÒu khi hä vÒ n­íc. Nh­ vËy, nÕu cã mét chÝnh s¸ch hîp lý sÏ thu hót ®­îc nhiÒu kiÒu hèi ch¶y vÒ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ trong n­íc. KÕt luËn: C¸n c©n v·ng lai lµ mét trong nh÷ng mét trong nh÷ng bé phËn chÝnh h×nh thµnh nªn b¶ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña ViÖt Nam. Nã lµ mét chØ sè h÷u Ých nhÊt ®o l­êng sù mÊt c©n ®èi bªn ngoµi, vµ v× thÕ ®­îc coi nh­ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong ph©n tÝch kinh tÕ vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ më. C¸n c©n v·ng lai bao gåm 4 c¸n c©n bé phËn hîp thµnh, trong ®ã mçi c¸n c©n ®Òu cã mét vai trß vµ ý nghÜa nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× vËy, khi ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸n c©n v·ng lai, ph¶i xem xÐt c¶ 4 c¸n c©n bé phËn, tõ ®ã ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p phï hîp. Mét quèc gia thiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai kh«ng ph¶i bao giê còng xÊu v× nã cßn thÓ hiÖn sù thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt t¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng s¶n l­îng. Kh«ng ph¶i mäi thiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai ®Òu ®­a ®Õn mét cuéc khñng ho¶ng, ®iÒu ®ã cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng chÞu ®ùng thiÕu hôt cña c¸n c©n v·ng lai cña quèc gia ®ã. Trªn thùc tÕ, khi c¸c quèc gia l©m vµo t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, hä th­êng thùc hiÖn theo c¸c c¸ch sau: Thø nhÊt, t×m c¸ch c¶i thiÖn sè d­ trong c¸n c©n v·ng lai b»ng c¸ch kÝch thÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu hoÆc h¹n chÕ bít l­îng hµng nhËp khÈu. TËp trung h¬n n÷a vµo xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm th« hoÆc s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn, h¹n chÕ nhËp khÈu b»ng c¸ch ¸p dông thuÕ nhËp khÈu cao, h¹n ng¹ch nhËp khÈu thÊp, h­íng ng­êi d©n vµo tiªu dïng hµng ho¸ trong n­íc thay v× c¸c mÆt hµng ngo¹i nhËp, h¹n chÕ nhËp khÈu c¸c mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc. HoÆc cã thÓ ph¸ gi¸ néi tÖ lµm gi¶m gi¸ xuÊt khÈu vµ t¨ng gi¸ nhËp khÈu. HoÆc còng cã thÓ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ hay chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó gi¶m nhu cÇu trong n­íc, gi¶m søc Ðp cña l¹m ph¸t. Thø hai, cïng víi c¸c biÖn ph¸p trªn c¸c quèc gia cè g¾ng c¶i thiÖn trong sè d­ tµi kho¶n vèn cña m×nh b»ng c¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ vay hoÆc t×m kiÕm c¸c nguån viÖn trî cña c¸c ChÝnh phñ n­íc ngoµi. Tãm l¹i, ®èi víi mét nÒn kinh tÕ më, th× bÊt kú quèc gia nµo còng ph¶i ®¶m b¶o c©n b»ng t­¬ng ®èi c¸n c©n v·ng lai tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c, v×: Kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ th­êng xuyªn ®i vay nî trªn c¬ së th©m hôt c¸n c©n v·ng lai. Nãi c¸ch kh¸c, quèc gia kh«ng thÓ suèt ®êi lµ con nî v× mäi kho¶n vay ®Òu ph¶i tr¶. Ng­îc l¹i, ®èi víi mét quèc gia, thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai ch¼ng cã ý nghÜa g× nÕu nh­ nã vÜnh viÔn kh«ng ®­îc chi tiªu. Ch­¬ng 2 THùc tr¹ng c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 2.1 Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thiÕt lËp vµ thu thËp sè liÖu vÒ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam . C¸n c©n thanh to¸n cña ViÖt Nam míi ®­îc thiÕt lËp tõ n¨m 1990 theo Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, ®ång thêi do t×nh h×nh kinh tÕ cña ViÖt Nam ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn cßn tån t¹i nh÷ng bÊt cËp trong viÖc thiÕt lËp, thu thËp sè liÖu còng nh­ theo dâi c¸n c©n thanh to¸n, do vËy c¸n c©n v·ng lai còng kh«ng tr¸nh khái t×nh tr¹ng h¹n chÕ vµ sai sãt trong c¸n c©n v·ng lai. VÒ x¸c ®Þnh c­ tró: NghÞ ®Þnh 164 vµ Th«ng t­ 05 ®· quy ®Þnh rÊt râ nh÷ng tr­êng hîp ®­îc coi lµ ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. Tuy nhiªn vÉn tån t¹i mét sè bÊt ®ång vÒ viÖc quy ®Þnh ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. VÒ thu thËp sè liÖu: XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸: Ng©n hµng Nhµ n­íc sö dông sè liÖu do Tæng côc H¶i Quan cÊp, ®©y lµ sè liÖu ban ®Çu ®Ó thiÕt lËp c¸n c©n th­¬ng m¹i. Nguån sè liÖu nµy ®­îc thu thËp qua c¸c cöa khÈu ViÖt Nam. Hµng th¸ng, d­íi sù chØ ®¹o cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, cïng víi sù tham gia cña Tæng côc thèng kª, Tæng côc H¶i quan, Bé Th­¬ng m¹i vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh häp giao ban ®Þnh kú ®Ó thèng nhÊt sè liÖu xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ trong kú vµ ­íc l­îng sè liÖu c¸c kú tíi ®Ó b¸o c¸o ChÝnh phñ. Do vËy, c¸c sè liÖu vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ th­êng kh¸ ®Çy ®ñ vµ chi tiÕt. Sè liÖu thu chi dÞch vô: §©y lµ m¶ng sè liÖu kh¸ phøc t¹p vµ khã cã thÓ thu thËp mét c¸ch chi tiÕt ®­îc theo yªu cÇu cña c¸c h¹ng môc tiªu chuÈn nh­ quy ®Þnh cña IMF. PhÇn lín c¸c kho¶n môc dÞch vô kh«ng cã nh÷ng b¸o c¸o toµn diÖn vÒ c¸c giao dÞch c¸ nh©n nh­ ®èi víi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸ h÷u h×nh nªn c¸c sè liÖu vÒ dÞch vô th­ßng ®­îc ®­a ra b»ng c¸ch ­íc l­îng h¬n lµ liÖt kª. HiÖn nay, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· thu thËp sè liÖu cña tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh doanh dÞch vô: Du lÞch, b¶o hiÓm, vËn t¶i, hµng kh«ng, b­u ®iÖn, hµng h¶i… th«ng qua hÖ thèng 60 ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp kinh doanh ®èi ngo¹i. Sè liÖu chuyÓn tiÒn: Ng©n hµng Nhµ n­íc sö dông c¸c nguån sè liÖu sau ®Ó tÝnh to¸n chuyÓn tiÒn: - ChuyÓn tiÒn t­ nh©n: gåm chuyÓn tiÒn kiÒu hèi thu thËp qua hÖ thèng Ng©n hµng vµ ­íc tÝnh thªm phÇn ngo¹i tÖ chuyÓn giao vµo hoÆc ra ngoµi hÖ thèng Ng©n hµng trªn c¬ së th«ng tin vÒ sè ngo¹i tÖ tiÒn mÆt do c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i chuyÓn ra n­íc ngoµi cã khai b¸o t¹i c¸c cöa khÈu H¶i quan. ChuyÓn tiÒn Nhµ n­íc: sè liÖu vÒ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®­îc thu thËp tõ Ban qu¶n lý vµ tiÕp nhËn viÖn trî thuéc Bé Tµi chÝnh. Gièng nh­ dÞch vô, sè liÖu vÒ c¸c giao dÞch chuyÓn tiÒn ch­a ®­îc cung cÊp mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. Thu nhËp ®Çu t­: Chñ yÕu lµ thu tõ l·i vay tiÒn göi cña hÖ thèng ng©n hµng göi t¹i c¸c ng©n hµng ë n­íc ngoµi, phÇn chi lµ c¸c kho¶n tr¶ l·i tiÒn vay cña c¸c kho¶n vay nî n­íc ngoµi ë c¶ hai khu vùc: ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp vµ phÇn lîi nhuËn mµ c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi chuyÓn vÒ n­íc. VÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸: ViÖt Nam th­êng xuÊt khÈu theo gi¸ FOB vµ nhËp khÈu theo gi¸ CIF trong khi ®ã yªu cÇu cña c¸n c©n lµ ph¶i bãc t¸ch c¸c chi phÝ dÞch vô vµ b¶o hiÓm ra khái gi¸ hµng. §iÒu nµy lµ rÊt khã ®èi víi ViÖt Nam. H¬n n÷a do thiÕu ngo¹i tÖ nªn ViÖt Nam th­êng sö dông ph­¬ng thøc hµng ®æi hµng v× vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ngoµi ra, còng khã x¸c ®Þnh gi¸ trÞ trong c¸c giao dÞch nh­ göi hµng gi÷a c¸c c«ng ty héi viªn hoÆc chi nh¸nh, quµ tÆng… vµ c¸c giao dÞch nh­ vËy th­êng ®­îc ghi b»ng gi¸ trÞ danh nghÜa hoÆc gi¸ trÞ tù ®Þnh. 2.2 Tæng qu¸t vÒ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua: Trong nh÷ng thËp kû qua, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· dùa vµo c¸c nguån vèn cho vay cña n­íc ngoµi ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ mµ t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc nµy ngµy cµng gia t¨ng. Trong khi c¸c luång vèn nµy cã thÓ t¹o ra nh÷ng ®éng lùc cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - th× mét vÊn ®Ò n¶y sinh ®ã lµ liÖu c¸c quèc gia nµy trong t­¬ng lai cã tr¶ ®­îc nh÷ng kho¶n nî nµy céng víi l·i ph¸t sinh kh«ng. Trong vßng 20 n¨m, tõ 1970 ®Õn 1989, nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· t¨ng tõ 68,4 tû USD lªn 1262,8 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 1746%. Do ph¶i ®i vay ®Ó bï ®¾p cho c¸n c©n v·ng lai bÞ th©m hôt th­êng xuyªn trong nhiÒu n¨m, thªm vµo ®ã c¸c luång vèn ®Çu t­ th× l¹i cã xu h­íng ch¶y ra n­íc ngoµi ngµy cµng nhiÒu, nªn nhÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng nî chång chÊt, dÉn ®Õn mét cuéc khñng ho¶ng nî. NÒn kinh tÕ n­íc ta trong nh÷ng n¨m tr­íc thËp kû 90 t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn chñ yÕu dùa vµo nguån vèn vay trung vµ dµi h¹n, viÖn trî cña Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u. Do tÝch luü tõ néi bé kinh tÕ thÊp cïng víi nhu cÇu thiÕt bÞ cho s¶n xuÊt lín nªn hµng n¨m n­íc ta ph¶i vay n­íc ngoµi kh¸ nhiÒu, võa ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch, võa ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc. TÝnh b×nh qu©n trong giai ®o¹n 1986 -1990, nguån thu n­íc ngoµi chiÕm tû lÖ » 4%GDP; 20% tæng thu ng©n s¸ch vµ 17,8% tæng chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Sau biÕn cè chÝnh trÞ n¨m 1991, nguån vay vµ trî gióp vèn cho ph¸t triÓn tõ Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u kh«ng cßn. Mü vÉn ch­a xo¸ bá lÖnh cÊm vËn th­¬ng m¹i, vÉn ng¨n c¶n c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ cho vay nªn c¸n c©n thanh to¸n cña ta bÞ th©m hôt nÆng nÒ, nî n­íc ngoµi hµng n¨m t¨ng lªn. Thªm vµo ®ã, c«ng t¸c qu¶n lý vay nî cßn láng lÎo, sè nî tån ®äng lín tõ nh÷ng n¨m tr­íc ®· lµm cho t×nh h×nh nî n­íc ngoµi cña ta vµo ®Çu n¨m 90 hÕt søc c¨ng th¼ng. Tõ n¨m 1993, chóng ta ®· chÊm døt ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc, thay vµo ®ã lµ thùc hiÖn vay trong n­íc (ngoµi khu vùc ng©n hµng) vµ vay ­u ®·i n­íc ngoµi. Nhµ n­íc ®· më réng c¸c h×nh thøc vay trong n­íc, th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh... nh»m huy ®éng c¸c nguån vèn nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c­. Th©m hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc b×nh qu©n giai ®o¹n 1991-1995 lµ 4,3 % GDP (tÝnh theo ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh th©m hôt cña ViÖt Nam bao gåm c¶ chi tr¶ nî gèc trong c¬ cÊu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc); n¨m 1997 lµ 4,2 %GDP, n¨m 1998 lµ 3,6% GDP vµ n¨m 1999 lµ 4,9% GDP. Vay trong vµ ngoµi n­íc ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch tËp trung chñ yÕu vµo kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi. Nh­ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ vay bao nhiªu lµ ®ñ, nÕu vay qu¸ giíi h¹n c¸c nguån ngoµi n­íc sÏ trë thµnh g¸nh nÆng nî cho thÕ hÖ mai sau, cßn nÕu vay qu¸ giíi h¹n trong n­íc sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng ®Çu t­. B¶ng 4: Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam (%GDP) so víi mét sè n­íc Ch©u ¸ N¨m ViÖt Nam Indonesis Malaysia Th¸I Lan Hµn Quèc 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 -0,04 0,0 -0,08 -10,9 -8,0 -9,3 -10,4 -6,8 -4,4 -2,8 -3,7 -2,0 -1,3 -1,6 -3,0 -3,0 -2,0 -2,0 -2,0 -8,7 -3,7 -4,7 -6,2 -8,4 -4,9 -4,9 0,0 -9,0 -7,7 -5,7 -5,7 -5,6 -8,7 -8,1 -1,9 12,0 -0,7 -2,8 -1,3 -0,3 -1,0 -1,9 -4,8 -1,8 13,0 Nguån : Sè liÖu cña Indonesia, Malaysia, Th¸i Lan; Sè liÖu n¨m cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1989, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ trong n­íc, chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ N­íc. KÓ tõ ®ã nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn, thiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai còng ®· gi¶m. MÆc dï, tû lÖ xuÊt khÈu t¨ng trung b×nh lµ 25% trong giai ®o¹n 1989-1996, nh­ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t ®­îc vÉn thÊp h¬n so víi gi¸ trÞ nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 1993 tû lÖ nhËp khÈu t¨ng nhanh. DÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n v·ng lai bÞ th©m hôt nÆng nÒ h¬n. ThiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai ®¹t møc cao 2,431 triÖu USD, b»ng 10,4% GDP n¨m 1996 vµ ®­îc coi lµ con sè b¸o ®éng ®èi víi ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m 1997-1999, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ¸p ®Æt c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kh¾t khe vÒ ngo¹i hèi vµ nhËp khÈu nh»m lµm gi¶m bít nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña khñng ho¶ng Ch©u ¸ lªn ViÖt Nam. N¨m 1997, th©m hôt c¸n c©n v·ng lai ®· gi¶m xuèng - 6,8% GDP, vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn - 4,4% GDP vµo n¨m 1998. N¨m 1999, sau khi xo¸ bá bít mét sè quy ®Þnh kh¾t khe vÒ nhËp khÈu, t×nh tr¹ng c¸n c©n v·ng lai ®· cã nhiÒu thay ®æi, chuyÓn tõ th©m hôt sang thÆng d­, chñ yÕu lµ do gi¸ dÇu th« t¨ng m¹nh vµ do cã mét l­îng lín chuyÓn tiÒn trong khu vùc t­ nh©n .Tuy nhiªn, ®iÒu nµy chØ cho thÊy thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam chØ mang tÝnh t¹m thêi. Do ®ã, vÊn ®Ò quan träng lµ lµm thÕ nµo ®Ó æn ®Þnh ®­îc c¸n c©n v·ng lai, biÖn ph¸p ®i vay cã thÓ gióp c¶i thiÖn ®­îc c¸n c©n v·ng lai trong ng¾n h¹n nh­ng sau ®ã liÖu quèc gia cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó tr¶ kho¶n nî ®ã cïng víi sè tiÒn l·i ph¸t sinh kh«ng. Ng©n hµng thÕ giíi, n¨m 1997 còng ®· bµy tá mèi lo ng¹i vÒ t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai dai d¼ng cña ViÖt Nam. MÆc dï, tû lÖ nî trªn GPD vµ tû lÖ nî so víi xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 90 cã xu h­íng gi¶m xuèng, song tæng nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999 vÉn lµ 13,5 tû USD cao h¬n so víi GDP (n¨m 1999, GDP cña ViÖt Nam lµ 28,4 tû USD). G¸nh nÆng tr¶ nî sÏ t¹o ra ¸p lùc ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸, vµ trùc tiÕp g©y ra søc Ðp lªn c¸n c©n v·ng lai. Thªm vµo ®ã, trong thêi gian tíi ViÖt Nam vÉn ph¶i dùa nhiÒu vµo nguån vèn cho vay cña n­íc ngoµi ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ, cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch qu¶n lý nî ®óng ®¾n, còng nh­ lµ viÖc ph¸t huy c¸c nguån lùc quèc tÕ, nh÷ng kho¶n vay ­u ®·i ph¶i n»m trong giíi h¹n ®¶m b¶o, tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông c¸c kho¶n vay ­u ®·i cho ®Çu t­ lín nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn. T×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam kÐo dµi trong nh÷ng n¨m gi÷a thËp kû 90 v× nã ®­îc bï ®¾p phÇn lín bëi luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) vµ chØ mét l­îng nhá c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n. Theo b¸o c¸o nghiªn cøu th× thiÕu hôt th­¬ng m¹i cã nguån gèc tõ khu vùc FDI chiÕm 30% trong tæng sè thiÕu hôt th­¬ng m¹i cña c¶ n­íc. Trong nh÷ng n¨m 1994-1997, tæng FDI vµo ViÖt Nam ®¹t b×nh qu©n 2 tû USD mçi n¨m, nh­ng sau n¨m 1997 ®Çu t­ ®· gi¶m: chØ cßn 800 triÖu USD n¨m 1998 vµ kho¶ng 600 triÖu n¨m 1999. Tæng vèn FDI bao gåm vèn cæ phÇn vµ vèn vay, trong ®ã vèn vay chiÕm tû lÖ lín, do vËy FDI cã thÓ gióp c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai nh­ng sau ®ã l¹i g©y ra t¸c ®éng xÊu. §èi víi ViÖt Nam, tõ n¨m 1990, luång vèn FDI vµo ®¸ng kÓ nªn ®· gãp phÇn c¶i thiÖn tµi kho¶n vèn, nh­ng sau ®ã l¹i t¸c ®éng xÊu ®Õn c¸n c©n v·ng lai. Nguyªn nh©n lµ: Thø nhÊt, nhËp khÈu cña c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· t¨ng cïng víi luång vèn FDI. Thø hai, khu vùc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých cña vèn ®Çu t­ FDI, mµ phÇn lín ®Çu t­ vµo thay thÕ nhËp khÈu, do ®ã phÇn xuÊt khÈu cña FDI trong tæng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam kh«ng lín . (%GDP) B¶ng 5: Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam. 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Møc th©m hôt theo % GDP 0,0 -10,9 -8,0 -9,3 -10,4 -6,8 -4,4 4,53 2,1 3,3 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª, Viet Nam rising to the challenge; Viet Nam development report 2002-The Word Bank in Viet Nam. Nh×n chung, trong giai ®o¹n tõ n¨m 1990, c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam lu«n thiÕu hôt vµ c¸n c©n vèn vµ tµi chÝnh kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p cho thiÕu hôt cña c¸n c©n v·ng lai. Tuy nhiªn trong vßng nhiÒu n¨m trë vÒ ®©y, th©m hôt c¸n c©n v·ng lai ®· gi¶m ®i nhiÒu, nguyªn nh©n lµ do ChÝng phñ ®· cã chÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu ®óng ®¾n ®ång thêi t¨ng c­êng xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch vµ thu hót c¸c nguån vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt do cã mét chÝnh s¸ch hîp lý nªn ®· thu hót ngµy cµng nhiÒu l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ n­íc gãp phÇn t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2.3 Thùc tr¹ng c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam : KÓ tõ n¨m 1989, c¸c giao dÞch kinh tÕ cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ, do nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ trong vµ ngoµi n­íc. Trong giai ®o¹n 1989-1992, th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam ®· gi¶m ®i t­¬ng ®èi lín, do c¸c kho¶n vay tõ c¸c n­íc trong Héi ®ång T­¬ng Trî kinh tÕ, mµ chñ yÕu lµ tõ Liªn X« cò ®· hÕt. Nh­ng vµo c¸c n¨m sau, chóng ta l¹i tiÕp tôc ®i vay n­íc ngoµi, dÉn ®Õn th©m hôt c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam t¨ng. Tuy nhiªn, ®Õn nh÷ng n¨m 1997-1998, t×nh tr¹ng th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai ®· gi¶m xuèng, thËm chÝ n¨m 1999 ®· ®¹t ®­îc thÆng d­ (4,53% GDP). Nguyªn nh©n lµ v× ChÝnh phñ ®· kÞp thêi ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ®Ó qu¶n lý t×nh tr¹ng nhËp khÈu trµn lan. Mét lý do n÷a lµ, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc Ch©u ¸, ®· t¸c ®éng lªn luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI. Thªm vµo ®ã, sè l­îng c¸c dù ¸n míi vµ c¸c dù ¸n ®¨ng ký gi¶i ng©n gi¶m m¹nh sau n¨m 1998. V× vËy, nguån vèn FDI ®Ó dïng ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ vµ thiÕt bÞ gi¶m. Sau n¨m 1999, cïng víi sù phôc håi kinh tÕ trong khu vùc, nhu cÇu nhËp khÈu cña c¸c n­íc t¨ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam t¨ng. N¨m 2000, nhËp khÈu t¨ng m¹nh ¶nh h­ëng xÊu tíi thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, chóng ta cÇn nghiªn cøu cô thÓ tõng h¹ng môc cña c¸n c©n v·ng lai. B¶ng 6: C¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1994-2002 (TriÖu USD) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 C¸n c©n v·ng lai 1.C¸n c©n th­¬ng m¹i XuÊt khÈu NhËp khÈu 2.C¸n c©n dÞch vô C¸c kho¶n thu C¸c kho¶n chi 3.C¸n c©n thu nhËp C¸c kho¶n thu C¸c kho¶n chi 4.ChuyÓn tiÒn mét chiÒu ChuyÓn tiÒn t­ nh©n ChuyÓn tiÒn chÝnh thøc -1197 -1190 4054 5244 19 1238 1264 -328 27 355 302 170 132 -2195 -2346 5198 7543 -159 2074 1915 -317 96 413 627 474 153 -2431 -3143 7337 10480 -61 2709 2770 -427 140 567 1200 1050 150 -1694 -1315 9145 10460 -623 2530 3153 -611 136 747 855 710 175 -1067 -981 9365 10346 -539 2604 3143 -669 133 802 1122 950 172 998 -93 11540 11633 -213 2809 2596 -301 279 580 1605 1207 298 697 -327 13873 14200 -323 2507 2830 -410 331 79 1757 1010 317 1012 -197 15028 16025 -235 3129 3364 -365 198 563 1809 1007 450 Nguån : Ng©n hµng thÕ giíi, Quü TiÒn TÖ quèc tÕ, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ. 2.3.1 C¸n c©n th­¬ng m¹i: Trong giai ®o¹n 1990-1992, th©m hôt th­¬ng m¹i ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu, kho¶ng 50 triÖu USD mçi n¨m. T¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trung b×nh 37,5% mçi n¨m trong khi t¨ng tr­ëng nhËp khÈu trung b×nh lµ 15,8% do gi¶m träng nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ quan träng nh­ xi m¨ng, ph©n bãn tõ Liªn X« cò. Tõ n¨m 1993, thiÕu hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i ®· t¨ng nhanh, ®Æc biÖt vµo n¨m 1996 tèc ®é nhËp khÈu t¨ng cao nhÊt ë møc b¸o ®éng 3143 triÖu USD (t­¬ng ®­¬ng 13,7% GDP). Tuy nhiªn t×nh h×nh sau ®ã ®· c¶i thiÖn bëi v×: ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ bít viÖc nhËp khÈu c¸c mÆt hµng kh«ng cÇn thiÕt. N¨m 1999, sau nhiÒu n¨m ë trong t×nh tr¹ng bÞ th©m hôt, c¸n c©n v·ng lai ViÖt Nam ®· ®¹t møc thÆng d­ do tû lÖ xuÊt khÈu t¨ng nhanh (t¨ng 23,22%) trong khi tû lÖ nhËp khÈu ë møc thÊp h¬n (®¹t 1,1%). Sang n¨m 2000, thÆng d­ c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam ®· gi¶m ®i, nguyªn nh©n lµ v× trong n¨m nµy tèc ®é nhËp khÈu l¹i t¨ng lªn cao, ë møc 34,4% do ChÝnh phñ ®· xo¸ bá bít mét sè quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu B¶ng 7: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu 1976-2001 76-80 81-85 86-90 91-95 96-2000 2001 Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu (triÖu R-USD) Kuc vùc ®ång Róp % XuÊt khÈu % NhËp khÈu NhËp siªu (so víi xuÊt khÈu) % 7917 54,5 19,3 80,7 -317,1 10876 69,8 26,2 73,4 -176 19717 62,7 35,7 64,3 -80,4 39940 1,9 43 57 -32,8 113440 45,7 54,3 -18,9 31189 48,2 51,8 -7,6 Tû lÖ t¨ng b×nh qu©n trong c¸c giai ®o¹n (% GDP) 76-80 81-85 86-90 91-95 96-2000 2001 Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu XuÊt khÈu % NhËp khÈu % C«ng nghiÖp % N«ng nghiÖp % 7,7 8,7 7,5 0,8 2,5 9,4 14,1 7,9 11,6 4,1 15,4 35,7 5,5 5,7 3,9 33,7 26,8 39,5 14,3 6,6 11,6 17,5 7,1 13,6 6,5 3,5 3,8 3,4 14,2 4,1 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª. Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng trong mÊy n¨m gÇn ®©y còng ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò. NÕu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ®¹t møc cao nhÊt trong giai ®o¹n 1986 - 1990 víi tû lÖ t¨ng ®Õn 35,7%, th× c¸c n¨m 1996 lµ 33,2% ; n¨m 1997 lµ 26,6%; n¨m 1998 lµ 1,9 %; n¨m 1999 vµ 2000 t×nh h×nh cã c¶i thiÖn nhê gi¸ dÇu t¨ng th× n¨m 2001 møc t._. xuÊt khÈu h¬n n÷a, chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. H¹n chÕ ®­îc nhËp khÈu trµn lan, gi¶m th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i; h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i víi hµng s¶n xuÊt trong n­íc, h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu c¸c nguyªn phô liÖu s¶n xuÊt mµ trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc. NhËp khÈu rÎ sÏ dÉn ®Õn khuynh h­íng sÝnh hµng nhËp ngay c¶ nh÷ng nguyªn vËt liÖu trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc. RÊt nhiÒu ý kiÕn biÖn hé cho viÖc nhËp khÈu hiÖn nay lµ phôc vô cho nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ, nh­ng t×nh h×nh nhËp khÈu trong hai n¨m qua l¹i cho thÊy vÉn cßn nhËp khÈu nhiÒu mÆt hµng mµ trong n­íc cã thÓ s¶n xuÊt thay thÕ ®­îc. N©ng cao ®­îc tr¸ch nhiÖm vµ hiÖu qu¶ sö dông ngo¹i tÖ khi nhËp khÈu hµng ho¸. Khi nhËp khÈu ®¾t c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i tÝnh to¸n vµ cè g¾ng nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng kh«ng hoÆc ch­a cÇn thiÕt hay ph¶i t×m ph­¬ng ¸n g¾n nhËp khÈu víi xuÊt khÈu. Tuy nhiªn ®iÒu chØnh tû gi¸ theo h­íng ®Þnh gi¸ thÊp ®ång b¶n tÖ dÔ g©y ra l¹m ph¸t, chi phÝ ®Çu vµo cao, nî n­íc ngoµi tÝnh b»ng ®ång néi tÖ cã thÓ t¨ng, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng quy ®æi ra ®ång ngo¹i tÖ cã thÓ gi¶m… BÊt kú chÝnh s¸ch nµo còng cã ­u nh­îc ®iÓm cña nã, song chän ®óng thêi ®iÓm ®Ó ®­a ra th× kÕt qu¶ mang l¹i sÏ cao, h¹n chÕ ®­îc nh÷ng t¸c ®éng xÊu. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, víi tû lÖ l¹m ph¸t thÊp, c¸c kho¶n nî n­íc ngoµi n»m trong giíi h¹n cho phÐp, do ®ã trong t­¬ng lai ViÖt Nam cã thÓ c©n nh¾c ph¸ gi¸ VND mét c¸ch thÝch hîp ®Ó t¹o ra nh÷ng lîi thÕ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ ®Èy m¹nh thu hót ®©u t­ n­íc ngoµi. Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ nµy chØ cã thÓ ®¹t ®­îc nh÷ng hiÖu qu¶ nµo ®ã, khi nã ®­îc phèi hîp chÆt chÏ víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c. §Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu vµ c¬ cÊu kinh tÕ. 3.2.4 C¸c biÖn ph¸p thu hót tiÕt kiÖm: §¶ng vµ Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng: huy ®éng mäi nguån vèn trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn, trong ®ã, vèn trong n­íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, vèn ngoµi n­íc cã ý nghÜa quan träng, kÕt hîp tiÒm n¨ng søc m¹nh bªn trong víi kh¶ n¨ng cã thÓ tranh thñ bªn ngoµi. Theo ­íc tÝnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, nguån vèn trong d©n hiÖn nay cã kho¶ng 8 tû USD. Qua ®iÒu tra cña Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Tæng côc thèng kª, nguån vèn nµy ®­îc ph©n bè thµnh: 39% tiÒn ®Ó dµnh cña d©n lµ ®Ó mua vµng vµ ngo¹i tÖ. 15% tiÒn ®Ó dµnh cña d©n lµ ®Ó göi tiÕt kiÖm, chñ yÕu lµ tiÕt kiÖm ng©n hµng. 19% tiÒn ®Ó dµnh cña d©n lµ ®Ó mua nhµ cöa, ®Êt ®ai, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t. 27% tiÒn ®Ó dµnh cña d©n lµ ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n, phÇn lín c¸c dù ¸n ng¾n h¹n. Nh­ vËy, ChÝnh phñ míi chØ huy ®éng ®­îc mét l­îng nhá vèn hiÖn cã trong d©n dµnh cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n lµ do: Ng­êi d©n th­êng cã xu h­íng muèn ®¶m b¶o an toµn cho tiÒn göi tiÕt kiÖm cña m×nh, do vËy hä chän c¸ch göi tiÕt kiÖm thay v× më doanh nghiÖp kinh doanh. H×nh thøc vµ biÖn ph¸p huy ®éng vèn trong doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, vµ c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ cßn nghÌo nµn do: C¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn tr¶ l·i cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng ®Ó hç trî thªm cho ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc cÊp trªn ®ång ý, chØ mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu... C¸c h×nh thøc huy ®éng kh¸c nh­ tiÕt kiÖm x©y dùng nhµ ë, tiÕt kiÖm ®¶m b¶o b»ng vµng, tr¸i phiÕu ng©n hµng, ng©n hµng nhËn vèn uû th¸c ®Çu t­ ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông. Trong t­¬ng lai, viÖc thu hót nguån vèn nµy sÏ gi¶m ®­îc l­îng vèn vay n­íc ngoµi, do vËy sÏ gi¶m ®­îc thiÕu hôt trong c¸n c©n v·ng lai. Tuy nhiªn, ®Ó thu hót ®­îc nguån vèn nµy cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau: KhuyÕn khÝch tiÕt kiÖm trong n­íc. Cô thÓ: Duy tr× l¹m ph¸t ë møc mét con sè; ¸p dông h×nh thøc tiÕt kiÖm b¾t buéc, b»ng chñ tr­¬ng ®óng, râ rµng th«ng qua thuÕ nh»m h¹n chÕ tiªu dïng; cñng cè vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ an toµn vµ hiÖu qu¶; ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc göi tiÒn tiÕt kiÖm ... Ngµy 20/12/2001, Ng©n hµng kü th­¬ng t¹i Thµnh phè Hå Chi Minh ®· giíi thiÖu s¶n phÈm tiÕt kiÖm dµi h¹n. §©y lµ s¶n phÈm ¸p dông cho ®ång USD. Khi göi dµi h¹n b»ng USD, kh¸ch hµng cã thÓ rót vèn bÊt cø lóc nµo, kh«ng cÇn chiÕt khÊu, chuyÓn nh­îng. Ng©n hµng nµy còng ®· cã chÝnh s¸ch t¨ng l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ ®ang ®­a ra s¶n phÈm míi lµ dÞch vô ng©n quü l­u ®éng. Theo ®ã, cã thÓ thu tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ chuyÓn nhanh t¹i nhµ, t¹i c¸c doanh nghiÖp. Thu tiÒn t¹i nhµ, t¹i doanh nghiÖp vµ nép tiÒn vµo tµi kho¶n tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i Techcombank. Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn b»ng tiÒn: T¹o m«i tr­êng ®Çu t­ an toµn ®Ó ng­êi d©n an t©m bá vèn vµo ®Çu t­; ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, thêi gian cña tr¸i phiÕu, l·i suÊt tr¸i phiÕu; cã chÝnh s¸ch l·i suÊt ­u ®·i cho ®Çu t­; t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc ®¨ng ký kinh doanh thuËn lîi; khuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n ë c¸c vïng n«ng th«n m¹nh d¹n bá vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh, khai th¸c lîi thÕ cña c¸c tõng vïng; khuyÕn khÝch t­ nh©n trong n­íc ®Çu t­ 100% vèn, hoÆc gãp vèn cæ phÇn x©y dùng vµ kinh doanh c¸c c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi. Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn b»ng vµng: Huy ®éng vèn b»ng vµng t¹o ®­îc nguån vèn æn ®Þnh h¬n cho ®Çu t­, thêi gian dµi h¬n so víi vèn huy ®éng b»ng tiÒn tiÕt kiÖm. Khi huy ®éng vèn b»ng vµng, vèn thu håi nî vµ l·i còng b»ng vµng. Muèn vËy, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ®¬n gi¶n thñ tôc göi vµng còng nh­ khi rót ra ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o sù an toµn cho l­îng vµng Êy. 3.2.5 C¸c biÖn ph¸p thu hót chuyÓn tiÒn n­íc ngoµi: Nh­ ®· ph©n tÝch trong ch­¬ng 2, sè l­îng thiÕu hôt trong c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 90 ®· ®­îc bï ®¾p bëi mét l­îng lín chuyÓn kiÒu hèi. TiÒm n¨ng kiÒu hèi lµ rÊt lín, do vËy ChÝnh phñ nªn cã c¸c chÝnh s¸ch ®Ó thu hót, h¹n chÕ t×nh tr¹ng chuyÓn tiÒn lËu. Theo ®¸nh gi¸ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam, l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ n­íc trong n¨m nay ­íc ®¹t 2,4 tû USD, t¨ng h¬n 14% so víi n¨m ngoµi. Riªng trªn ®Þa bµn Thµnh phè Hå ChÝ Minh, l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ qua c¸c ng©n hµng trong n¨m 2002 ­íc ®¹t 1,4 tû USD. §iÒu nµy cho thÊy sù cè g¾ng cña c¸c ng©n hµng trong viÖc thu hót kiÒu hèi b»ng c¸c dÞch vô ®a d¹ng. Cã thÓ kÓ ®Õn sù gi¶m thiÓu phiÒn hµ, chi tr¶ ®Õn tËn tay ng­êi nhËn tiÒn b»ng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt. ViÖc Nhµ n­íc b·i bá chÝnh s¸ch ®¸nh thuÕ trªn kiÒu hèi còng lµm cho l­îng kiÒu hèi qua ng©n hµng gia t¨ng. HiÖn cã kho¶ng 70% l­îng kiÒu hèi chuyÓn tõ Mü vÒ vµ 30% lµ tõ n­íc kh¸c. §Ó ®ãn thªm l­îng kiÒu hèi vµ ®a d¹ng trong dÞch vô chi tr¶ kiÒu hèi t¹i nhµ, míi ®©y c«ng ty §«ng ¸ ®· më thªm mét c«ng ty kiÒu hèi theo LuËt Doanh nghiÖp. C«ng ty nµy chó träng vµo viÖc chi tr¶ kiÒu hèi t¹i nhµ lµ mét dÞch vô mµ nhÊt lµ c¸c kh¸ch hµng ë vïng s©u vïng xa ­a thÝch. Ngoµi ra, c«ng ty nµy cßn cã thÓ chi tr¶ kiÒu hèi b»ng tiÒn VND, ngo¹i tÖ hay vµng tuú theo nhu cÇu cña ng­êi göi vµ ng­êi nhËn. Nh÷ng chÝnh s¸ch míi cña Nhµ n­íc nh­ cho phÐp ViÖt kiÒu mua nhµ vµ ­u ®·i ®Çu t­ trong n­íc...còng lµm cho l­îng kiÒu hèi t¨ng nhanh. HiÖn nay sè l­îng ViÖt kiÒu ®­îc phÐp mua nhµ ë t¹i ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc kh«ng nhiÒu, bao gåm 4 ®èi t­îng sau: (1) nh÷ng ng­êi vÒ ®Çu t­ dµi h¹n ë ViÖt Nam; (2) nh÷ng ng­êi cã c«ng ®ãng gãp víi ®Êt n­íc; (3) c¸c nhµ v¨n ho¸, nhµ khoa häc, chuyªn gia vÒ ho¹t ®éng th­êng xuyªn t¹i ViÖt Nam ; (4) ng­êi ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi cã ®¬n ®Ò nghÞ vÒ sinh sèng æn ®Þnh t¹i ViÖt Nam vµ ®­îc c¬ quan cÊp thÈm quyÒn cña c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao ViÖt Nam chÊp nhËn. NghÞ ®Þnh sè 81/2001/N§-CP qui ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi mua nhµ ë t¹i ViÖt Nam : cho phÐp ViÖt kiÒu ®­îc quyÒn së h÷u nhµ vµ quyÒn sö dông m¶nh ®Êt mµ c¨n nhµ ®­îc x©y dùng trªn ®ã vµ chØ ®­îc së h÷u mét c¨n nhµ ®Ó ë. HiÖn nay, cã kho¶ng 3 triÖu ng­êi ViÖt Nam ®ang sinh sèng ë n­íc ngoµi, tuy nhiªn theo nghÞ ®Þnh nµy th× chØ cã kho¶ng 10% - 20% sè ViÖt kiÒu ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn trªn. ViÖc ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi vÒ mua nhµ ®Êt, Nhµ n­íc “ cÈn thËn lµ tèt “ nh­ng qu¸ cÈn thËn sÏ h¹n chÕ tÝnh kh¶ thi cña luËt. Do vËy, Nhµ n­íc nªn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, më réng ®èi t­îng ViÖt kiÒu ®­îc phÐp mua nhµ ë t¹i ViÖt Nam, vÝ dô: chØ cÇn cã tiÒn ký quÜ t¹i ng©n hµng, hoÆc lµ sau bao l©u ViÖt kiÒu ®­îc phÐp mua thªm nhµ hay b¸n nhµ... Tuy nhiªn, cã mét ®iÒu mµ c¸c c«ng ty kiÒu hèi vµ c¸c ng©n hµng b¨n kho¨n lµ ngoµi l­îng kiÒu hèi göi vÒ theo con ®­êng chÝnh thøc qua ng©n hµng, cßn cã mét l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ qua nh÷ng con ®­êng kh¸c nh­ qua ng­êi th©n, b¹n bÌ, ng­êi quen vµ qua con ®­êng “chui ”. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tû träng cña l­îng kiÒu hèi chuyÓn qua con ®­êng nµy còng ®· gi¶m ®i phÇn nµo ®ã lµ do sù cè g¾ng cña c¸c Ng©n hµng. Thu hót ®­îc cµng nhiÒu kiÒu hèi th× c¸c ng©n hµng cµng cã lîi. Do vËy, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tû gi¸, tiÕp tôc lo¹i bá nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ trong viÖc chuyÓn vµ tiÕp nhËn kiÒu hèi, h­íng viÖc chuyÓn kiÒu hèi vÒ n­íc b»ng con ®­êng chÝnh thøc . §Ó thu hót thªm kho¶n tiÒn nµy nhiÒu h¬n mçi n¨m, ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i më thªm c¸c dÞch vô míi nh­ nhËn tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c¸c ViÖt kiÒu, hoÆc Nhµ n­íc më nh÷ng ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cho ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. B¶n th©n c¸c ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty kiÒu hèi trong n­íc cÇn cã nhiÒu cè g¾ng h¬n ®Ó t¹o sù tin t­ëng vµ yªn t©m cho nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu göi tiÒn vµ ®Õn nhËn tiÒn, chó träng h¬n vµo viÖc qu¶ng c¸o c¸c dÞch vô chuyÓn tiÒn cña m×nh. KiÒu hèi lµ mét trong nh÷ng nguån cung quan träng, gióp æn ®Þnh cung cÇu ngo¹i tÖ dï cho nhËp siªu n¨m 2002 lµ rÊt lín. 3.2.6 C¸c biÖn ph¸p thu hót vèn n­íc ngoµi (FDI): §Ó tµi trî cho th©m hôt c¸n c©n v·ng lai, ChÝnh phñ cã thÓ thu hót thªm c¸c luång vèn n­íc ngoµi, nh­ng c¸c luång vèn nµy l¹i cã kh¶ n¨ng lµm t¨ng nî cña quèc gia. Tuy nhiªn, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc coi lµ luång vèn kh«ng t¹o ra d­ nî, vµ chÝnh phñ cÇn khai th¸c nguån vån nµy, h­íng nguån vèn nµy vµo s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu thay v× c¸c mÆt hµng nhËp nh­ tr­íc ®©y. §èi víi c¸n c©n v·ng lai, ®Çu t­ trùc tiÕp gãp phÇn c¶i thiÖn, v×: §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi gãp phÇn gi¶m bít thiÕu hôt gi÷a nguån tiÕt kiÖm, ngo¹i hèi, thu nhËp cña ChÝnh phñ. Bï ®¾p thiÕu hôt mËu dÞch hay ngo¹i hèi. Dßng vµo cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thÓ xo¸ bá mét phÇn hay toµn bé thiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai, nÕu nã t¹o ra nguån thu nhËp ngo¹i tÖ thùc. T¹o thªm nguån thu cho ng©n s¸ch ChÝnh phñ do thu thuÕ ®¸nh vµo c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. C¸c biÖn ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi: 1. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng: C¬ së h¹ tÇng hiÖn nay cña ViÖt Nam theo nh×n nhËn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ cßn yÕu kÐm: hÖ thèng giao th«ng xuèng cÊp, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i th× thiÕu c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng, hÖ thèng tin liªn l¹c cßn h¹n chÕ. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam t¨ng chËm. Do vËy, thu hót ®­îc vèn ®Çu t­ nãi chung vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp nãi riªng, cÇn ph¶i c¶i thiÖn l¹i c¬ së h¹ tÇng theo h­íng nh­ sau: X©y dùng míi vµ söa ch÷a l¹i hÖ thèng cÇu ®­êng, tiÕp tôc n©ng cÊp c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, khai th«ng hÖ thèng ®­êng, bé, thuû, s¾t, hµng kh«ng ®Æc biÖt lµ ®­êng thñy v× nã lµ “m¹ch m¸u” giao th«ng víi n­íc ngoµi. Trang bÞ thªm ph­¬ng tiÖn c¶ng biÓn, s©n bay: kho b·i, tµu, container… §Çu t­ x©y dùng c¸c nhµn m¸y ®iÖn víi c«ng suÊt lín vµ võa. T¨ng c­êng sè l­îng vµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp th«ng tin cho nhµ ®Çu t­. 2. Hoµn thiÖn LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi: LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam ban hµnh ngµy 29/12/1987, ®Õn nay ®· qua bèn lÇn söa ®æi vµ bæ sung, lÇn gÇn ®©y nhÊt lµ n¨m 09/062000 (sè 24/2000/N§-CP). Môc ®Ých cña c¸c lÇn söa ®æi nµy lµ ®¶m b¶o cho LuËt §Çu t­ cña ViÖt Nam hoµn chØnh h¬n, cã tÝnh c¹nh tranh cao h¬n, ®¶m b¶o m«i tr­êng ph¸p lý vÒ kinh doanh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Cô thÓ: VÊn ®Ò chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­, trong LuËt §Çu t­ n¨m 1996, kh«ng ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ nh­ng sang n¨m 2000, sau khi söa ®æi vµ bæ sung, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc chuyÓn ®æi, s¸t nhËp, t¸ch, hîp nhÊt doanh nghiÖp, ®iÒu kiÖn, thñ tôc theo nh­ ChÝnh phñ quy ®Þnh. Trong c©n ®èi ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµ c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Theo luËt söa ®æi n¨m 2000, doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµ c¸c bªn tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh ®­îc phÐp mua ngo¹i tÖ t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó ®¸p øng cho c¸c giao dÞch v·ng lai vµ c¸c giao dÞch ®­îc phÐp kh¸c. ChÝnh phñ ®¶m b¶o hç trî c©n ®èi ngo¹i tÖ cho c¸c dù ¸n c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng vµ mét sè dù ¸n quan träng kh¸c, ®©y còng lµ mét ®iÓm míi mµ tr­íc ®©y trong luËt n¨m 1996 ch­a cã. Thªm vµo ®ã, thay v× chØ ®­îc thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt vµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam (h¹n chÕ kh«ng cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi hay ng©n hµng cæ phÇn trong n­íc), hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc phÐp thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt vµ gi¸ trÞ sö dông ®Êt ®Ó ®¶m b¶o vay vèn ë t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng ë ViÖt Nam (kh«ng kÓ lµ ng­êi ViÖt Nam hay n­íc ngoµi). §Ó t¹o thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong liªn doanh vµ trong doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®­îc quyÒn chuyÓn nh­îng vèn cña m×nh cho bÊt kú ai mµ kh«ng ph¶i ­u tiªn ng­êi ViÖt Nam. §ång thêi gi¶m thuÕ suÊt chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi xuèng cßn 3%; 5%; 7% thay v× 5%; 7%; 10% nh­ tr­íc ®©y, ®Ó khuyÕn khÝch h¬n n÷a nguån vèn FDI ®æ vµo trong n­íc. C¸c doanh nghiÖp cßn ®­îc phÐp më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng n­íc ngoµi trong tr­êng hîp ®Æc biÖt ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp. Thñ tôc hµnh chÝnh trong nh÷ng n¨m qua còng lµ mét trong sè nhiÒu nh©n tè c¶n trë cho ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, do vËy, trong t­¬ng lai cÇn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, rót ng¾n thêi gian thÈm ®Þnh vµ cÊp giÊy phÐp cho c¸c nhµ ®Çu t­ . 3. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tån t¹i cña doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi: HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang t¨ng møc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh­ng l¹i h­íng vµo thÞ tr­êng trong n­íc, ®iÒu nµy võa t¹o sù c¹nh tranh bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, võa ®Èy hä vµo nguy c¬ gi¶m s¶n l­îng khi søc mua b·o hoµ. ChÝnh v× thÕ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i hÕt søc n¨ng ®éng trong viÖc huy ®éng vèn ®Ó nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ t×m kiÕm kh¸ch hµng, thay v× chØ lo tËp trung s¶n xuÊt. H×nh thøc tån t¹i cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc huy ®éng còng nh­ sö dông nã mét c¸ch linh ho¹t vµ cã hiÖu qu¶. Trong khi ®ã, h×nh thøc míi lµ c«ng ty cæ phÇn vÉn cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh. C¸c biÖn ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc ®Çu t­: Tr­íc m¾t, ph¶i v¹ch ra nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña viÖc ra ®êi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn ë c¸c khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, tiÕn hµnh th¨m dß ý kiÕn cña c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi. HiÖn t¹i ch­a thÓ söa ®æi ngay LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ c¸c nguån luËt kh¸c liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy ph¶i ®­îc ChÝnh phñ quy ®Þnh riªng, ¸p dông thÝ ®iÓm trong mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. Sau ®ã sÏ tæng kÕt rót kinh nghiÖm ®Ó tiÕn tíi viÖc luËt ho¸ nh÷ng quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. VÒ l©u dµi söa ®æi LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cho th«ng nhÊt víi LuËt Doanh nghiÖp, bëi v× trong LuËt Doanh nghiÖp cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng, ®Çy ®ñ, mang tÝnh chÊt tiÕn bé vµ hîp chuÈn quèc tÕ. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tån t¹i d­íi d¹ng c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp. NÕu doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp th× còng ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i mµ LuËt Çu t­ n­íc ngoµi ®ang cã. 3.2.7 C¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh chi tiªu (chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ). §Ó ®iÒu chØnh c¸n c©n v·ng lai, ngoµi c¸c biÖn ph¸p nªu trªn, ChÝnh phñ cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nh­: chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ liªn quan ®Õn cung tiÒn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ chÝnh s¸ch tµi kho¸ liªn quan ®Õn nh÷ng thay ®æi trong chi tiªu cña ChÝnh phñ vµ thuÕ quan. C¸n c©n v·ng lai cã thÓ ®­îc biÓu diÔn nh­ sau: C¸n c©n v·ng lai (CA) = Thu nhËp quèc d©n (GNP) - Møc hÊp thô (C + I + G) Nh­ vËy, c¸n c©n v·ng lai cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn b»ng c¸ch t¨ng thu nhËp quèc d©n, hoÆc gi¶m møc hÊp thô hoÆc kÕt hîp c¶ hai biÖn ph¸p. §Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy, Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt: t¨ng thuÕ vµ gi¶m chi tiªu cña ChÝnh phñ. ViÖc t¨ng thuÕ sÏ khiÕn cho nhu cÇu tiªu dïng gi¶m dÉn ®Õn tiÕt kiÖm t¨ng, trong khi ®ã gi¶m chi tiªu cña ChÝnh phñ ®ång nghÜa víi gi¶m chi ®Çu t­ vµ chi th­êng xuyªn cña ChÝnh phñ. Do vËy, chÝnh s¸ch tµi kho¸ th¾t chÆt hay cßn gäi lµ chÝnh s¸ch th¾t l­ng buéc bông sÏ lµm t¨ng tiÕt kiÖm quèc gia vµ gi¶m ®Çu t­ quèc gia, c¸n c©n v·ng lai v× thÕ ®­îc c¶i thiÖn. MÆt kh¸c, nh÷ng ng­êi theo tr­êng ph¸i tiÒn tÖ l¹i cho r»ng mÊt c©n ®èi trong c¸n c©n v·ng lai lµ do mÊt c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× thÕ, biÖn ph¸p sö dông lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµm t¨ng cÇu tiÒn hay gi¶m cung tiÒn hoÆc c¶ hai. Th«ng th­êng ®Ó gi¶m bít thiÕu hôt cña c¸n c©n v·ng lai, c¸c n­íc th­êng sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt ®Ó gi¶m cung tiÒn. Khi nguån cung tiÒn gi¶m, l·i suÊt sÏ t¨ng do ®ã t¨ng tiÕt kiÖm trong n­íc vµ thu hót c¸c nguån vèn n­íc ngoµi. Nhê ®ã, cã t¸c dông c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai vµ c¸n c©n vèn, kÕt qu¶ lµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng ®­îc c¶i thiÖn. Nh­ vËy, ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n v·ng lai, c¸c n­íc cã thÓ ¸p chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi khãa th¾t chÆt, tuy nhiªn ®Ó viÖc ¸p dông ®¹t kÕt qu¶ tèt th× cßn tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ cña tõng n­íc. Môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸c nªu trªn lµ nh»m b¶o ®¶m c©n ®èi bªn ngoµi, nh­ng môc tiªu cña ChÝnh phñ l¹i h­íng vµo æn ®Þnh bªn trong (®¶m b¶o t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®Çy ®ñ viÖc lµm vµ gi¸ c¶ æn ®Þnh). Trong hoµn c¶nh thùc tÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam, c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi kho¸ cÇn ®­îc ­u tiªn cho môc tiªu c©n ®èi bªn trong. Víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, gi¶m cung tiÒn ®èi víi ViÖt Nam lµ kh«ng phï hîp, v×: Khi gi¶m cung tiÒn l·i suÊt sÏ t¨ng; l·i suÊt t¨ng k×m h·m ®Çu t­, kÝnh thÝch luång vèn rßng ch¶y vµo vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm t¨ng. HiÖn nay, sè tiÒn göi ø ®äng t¹i c¸c ng©n hµng cña ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi lín, do l·i suÊt göi tiÒn cao, nh­ng nguån vèn nµy l¹i kh«ng cã chç ®Ó ®Çu t­, v× l·i suÊt t¨ng lµm gi¶m ®Çu t­ néi ®Þa. Thªm vµo ®ã, l·i suÊt t¨ng cßn g©y ra søc Ðp lµm gi¸ trÞ trao ®æi VND so víi ngo¹i tÖ t¨ng (duy t× tû gi¸ thùc cao) ¶nh h­ëng xÊu tíi xuÊt khÈu. ThÞ tr­êng tµi chÝnh cña ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn nªn hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« kh«ng cao. N¨m 1999, ChÝnh phñ ®· sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng b»ng c¸ch h¹ l·i suÊt cho vay cho vay, h¹ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc (1-5% vµo th¸ng 9/1999); h¹ l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn ®ång thêi mua mét l­îng ngo¹i tÖ lín cña c¸c c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, kÕt qu¶ lµ l­îng cung øng tiÒn t¨ng kho¶ng 20%. Trªn thùc tÕ, mÆc dï cung tiÒn t¨ng nh­ng còng kh«ng lµm t¨ng gi¸ c¶, còng kh«ng më réng ®­îc ®Çu t­ tÝn dông, mµ chØ lµm cho l­îng tiÒn ø ®äng trong ng©n hµng t¨ng thªm. Nguyªn nh©n lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÊp (4,8%), gi¸ c¶ thÊp céng, thÊt nghiÖp ë møc cao (trªn 10%), thªm ®ã lµ l·i suÊt thùc tÕ t¨ng. T¨ng cung tiÒn nh­ng l¹i kh«ng lµm cho cÇu tiÒn t¨ng, kh«ng kÝch thÝch ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt. Theo mét sè nhµ ph©n tÝch kinh tÕ, l·i suÊt hiÖn nay cña ViÖt nam lµ t­¬ng ®èi cao, mÆc dï ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong ®iÒu chØnh mét møc l·i suÊt phï hîp. Mét møc l·i suÊt thÊp sÏ khuyÕn khÝch tiªu dïng, ®Çu t­ vµ tiªu dïng t¨ng sÏ kÝch thÝch tæng cÇu t¨ng. Ngoµi ra cßn cã mét nguyªn nh©n kh¸c n÷a lµ ®iÒu kiÖn cho vay cña ng©n hµng qu¸ kh¾t khe, ®Æc biÖt lµ ®èi víi khu vùc t­ nh©n nªn kh«ng t¨ng cÇu tiÒn cña khu vùc nµy. Nh­ vËy, ®i kÌm víi chÝnh s¸ch më réng tiÒn tÖ ph¶i lµ c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu tiÒn nh­ gi¶m l·i suÊt cho vay, níi láng c¸c ®iÒu kiÖn cho vay, më réng ®èi t­îng cho vay, ®Æc biÖt chó träng vµo khu vùc t­ nh©n... sÏ kÝnh thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. ChÝnh s¸ch më réng tiÒn tÖ cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ: gi¶m thuÕ suÊt ®Ó h¹n chÕ thu hót vèn ng¾n h¹n, t¨ng ®Çu t­ trong n­íc (vèn dµi h¹n nh­ ODA vµ FDI Ýt nh¹y c¶m víi l·i suÊt); gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m l·i suÊt néi ®Þa vµ gi¶m chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay. Tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n n¨m 2001 ®· t¨ng lªn nhiÒu so víi c¸c n¨m tr­íc, tû träng ngo¹i tÖ còng t¨ng. Tèc ®é huy ®éng vèn n¨m 2001 cao h¬n n¨m tr­íc (t¨ng 3,87%), trong ®ã tèc ®é huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ còng t¨ng. Tõ n¨m 2000, ®Ó thùc hiÖn môc tiªu kÝch cÇu trong n­íc, ChÝnh phñ ®· gi¶m l·i suÊt cho vay b»ng VND (tõ 0,75% xuèng 0,7%). Cßn l·i suÊt ngo¹i tÖ do chÞu t¸c ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ nªn cã xu h­íng t¨ng lªn, dÉn ®Õn møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ, kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi göi tiÒn VND, tuy nhiªn sang ®Õn n¨m 2002 t×nh h×nh nµy ®· ®­îc kh¾c phôc do cÇu vÒ vèn tiÒn t¨ng cao. H¬n n÷a, ®Ó thuËn lîi cho tiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt, c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trÇn còng ®­îc thay thÕ b»ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng VND vµ c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý ®èi víi cho vay b»ng ngo¹i tÖ. Dù tr÷ b¾t buéc ®· ®­îc níi láng, ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu kÝch cÇu cña ChÝnh phñ. Gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ t¨ng ®Çu t­ trong n­íc. §èi víi dù tr÷ b»ng ngo¹i tÖ, ®Ó h¹n chÕ viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông huy ®éng tiÒn göi USD th«ng qua viÖc n©ng l·i suÊt huy ®éng, tõ ®ã göi ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi h­ëng chªnh lÖch, ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh sè 441/2000/Q§-NHNN, trong ®ã quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi ngo¹i tÖ kh«ng kú h¹n vµ kú h¹n d­íi 12 th¸ng lµ 8%. T¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ lµ phï hîp víi yªu cÇu nhËp khÈu, ®ång thêi cã t¸c dông h¹n chÕ viÖc t¨ng gi¸ ®ång ViÖt Nam, h¹n chÕ tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t. C¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi trong nh÷ng n¨m nµy cïng ®· ®­îc níi láng ®èi víi c¸c giao dÞch v·ng lai, khuyÕn khÝch thu hót vèn ngo¹i tÖ vµo ViÖt Nam th«ng qua viÖc cho phÐp ®­îc nhËn tiÒn chuyÓn tõ n­íc ngoµi vÒ b»ng ngo¹i tÖ hay VND mµ kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ, cho phÐp c¸c c¸ nh©n ®­îc göi tiÒn tiÕt kiÖm b»ng ngo¹i tÖ kh«ng kÓ nguån gèc t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc phÐp, ®­îc h­ëng l·i suÊt b»ng ngo¹i tÖ, ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. C«ng t¸c qu¶n lý vay nî ®­îc t¨ng c­êng nh­ ban hµnh quy ®Þnh x©y dùng vµ ®iÒu hµnh tæng h¹n møc vay th­¬ng m¹i n­íc ngoµi hµng n¨m cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè tån t¹i cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn thay ®æi nh­: t×nh tr¹ng gi¶m gi¸ trong mét thêi gian dµi, t×nh tr¹ng ®« la ho¸ nÒn kinh tÕ, søc Ðp ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i, ®iÒu tiÕt nguån vèn cho thÞ tr­êng cßn bÞ ®éng. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ: Gi¶m thuÕ suÊt nh­ng më réng diÖn nép thuÕ gióp t¨ng thu ng©n s¸ch; t¨ng chi tiªu ®Çu t­ vµ x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ lµm t¨ng tæng cÇu vµ t¹o viÖc lµm trong ng¾n h¹n, h¹n chÕ chi tiªu th­êng xuyªn; b¸n c«ng tr¸i vµ tr¸i phiÕu kho b¹c ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch ®ång thêi thu hót nguån vèn nhµn rçi trong d©n. Trong n¨m 2001 võa qua, tæng thu ng©n s¸ch Nhµ N­íc t¨ng 3,5% so víi n¨m tr­íc. Trong ®ã thu tõ kinh tÕ nhµ n­íc t¨ng 5,7%; thu tõ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng 5,1%; riªng thu tõ khu vùc ngoµi nhµ n­íc t¨ng chËm. Nguyªn nh©n lµ do Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp, phÇn kh¸c lµ do t×nh tr¹ng thÊt thu ch­a ®­îc kh¾c phôc. C¸c lo¹i thuÕ, phÝ ®ang ®­îc tiÕp tôc söa ®æi ®Ó mét mÆt khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh, ®¶m b¶o thu vµ chi ng©n s¸ch; mÆt kh¸c phï hîp víi t×nh h×nh thùc hiÖn cam kÕt AFTA. NhiÒu khã kh¨n n¶y sinh trong viÖc ¸p dông c¸c luËt thuÕ míi ®ang ®­îc th¸o gì. ChÝnh phñ ®· ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ VAT ®èi víi mét sè mÆt hµng nh­ ®­êng, phÇn mÒm m¸y tÝnh, mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ... miÔn thuÕ thu bu«n chuyÕn hµng n«ng s¶n. Ngoµi môc tiªu ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch, thuÕ, phÝ ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. ViÖc sö dông thuÕ ®Ó t¸c ®éng ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt, kinh doanh lµ phæ biÕn trong n¨m nµy. ThuÕ suÊt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ nhËp thiÕt bÞ, c«ng nghÖ míi...MiÔn gi¶m thuÕ ®Ó thùc hiÖn hç trî s¶n xuÊt trong n­íc, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ®Ó thu hót c¸c luång vèn ®Çu t­ trôc tiÕp n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, hiÖn nay t×nh tr¹ng thÊt thu vµ l¹m thu vÉn cßn tån t¹i, nªn trong t­¬ng lai ph¶i ®iÒu chØnh c«ng t¸c thu thuÕ tèt h¬n gãp phÇn t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn theo h­íng tiÕt kiÖm chi tiªu th­êng xuyªn, t¨ng chi ®Çu t­ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o nghÜa vô tr¶ nî, t¨ng dù phßng vµ dù tr÷ tµi chÝnh. Trong n¨m 2001 võa qua, tæng chi ng©n s¸ch cho ®Çu t­ ph¸t triÓn t¨ng 3,9% so víi n¨m 2000, gãp phÇn ®­a tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®¹t 29,5% GDP. Nguån vèn nµy ®­îc tËp trung chñ yÕu vµo x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, nhÊt lµ hÖ thèng giao th«ng, thuû lîi, h¹ tÇng n«ng th«n, c¸c vïng khã kh¨n. ViÖc t¨ng vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®· gãp phÇn t¨ng tiªu thô vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt mét sè lo¹i vËt liÖu x©y dùng nh­ xi m¨ng, g¹ch ngãi, s¾t, thÐp lµ nh÷ng mÆt hµng tån kho lín trong hai n¨m qua. T¨ng chi ng©n s¸ch cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, nhÊt lµ c¸c vïng khã kh¨n, miÒn nói, vïng s©u vïng xa. Trong n¨m võa qua, ng©n s¸ch Nhµ n­íc tiÕp tôc tËp trung m¹nh cho c¸c dù ¸n ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng chi ®Çu t­ sù nghiÖp y tÕ, gi¸o dôc, v¨n ho¸. C¸c chÝnh s¸ch nµy ®· gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tû lÖ c¸c hé nghÌo ®· gi¶m ®i nhiÒu tõ 11,9% n¨m 2000 xuèng 9,3% n¨m 2001. §Æc biÖt, nç lùc t¨ng chi cho con ng­êi vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, tuy møc ®é t¸c ®éng cña viÖc t¨ng chi ®ã ch­a ®¸ng kÓ do møc chi cßn qu¸ thÊp so víi nhu cÇu thùc tÕ. §ång thêi, thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, th«ng qua Ph¸p lÖn tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ. §Ó gi¶i quyÕt mét phÇn khã kh¨n vÒ ®êi sèng cho ng­êi h­ëng l­¬ng tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc, ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh t¨ng møc l­¬ng c¬ b¶n. ViÖc ®iÒu chØnh nµy lµ mét trong nh÷ng b­íc ®Çu tiªn cho ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch nh»m lµm cho tiÒn l­¬ng thùc sù cã ý nghÜa t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ lµm viÖc cña c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn nhµ n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng cè g¾ng trong qu¶n lý chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cho phï hîp víi môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng, vÉn cßn mét sè h¹n chÕ nh­: T×nh tr¹ng nî lÉn nhau cña c¸c doanh nghiÖp, nî ng©n hµng cña doanh nghiÖp, nî x©y dùng c¬ b¶n vÉn cßn kÐo dµi, do vËy cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p xö lý trong c¸c n¨m tiÕp theo. Nh­ vËy, gi¶i ph¸p phï hîp cho ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ kÕt hîp sö dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ më réng vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng. §iÒu nµy còng cã nghÜa sÏ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chÞu ®ùng th©m hôt cña c¸n c©n v·ng lai, tr¸nh ®­îc mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ ph¸t huy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch nµy, th× cÇn cã mét thÞ tr­êng tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ tù do ho¸ vÒ tµi chÝnh, bao gåm tù do ho¸ tµi chÝnh trong n­íc vµ tù do ho¸ tµi chÝnh quèc tÕ. Tù do ho¸ tµi chÝnh trong n­íc cã nghÜa lµ xo¸ bá kiÓm so¸t l·i suÊt vµ ph©n bæ tÝn dông. Tù do ho¸ tµi chÝnh quèc tÕ lµ lo¹i bá sù kiÓm so¸t vèn vµ c¸c rµng buéc trong qu¶n lý ngo¹i hèi. Tuy nhiªn ë ViÖt Nam hiÖn nay thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn nªn viÖc sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« trªn ch­a cã hiÖu qu¶. Trong t­¬ng lai thÞ tr­êng nµy ë ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn lµm tiÒn ®Ò cho c¸c chÝnh s¸ch nµy ph¸t huy t¸c dông. KÕt luËn C¸n c©n v·ng lai hay cßn gäi lµ tµi kho¶n v·ng lai lµ mét trong nh÷ng bé phËn chÝnh h×nh thµnh lªn b¶ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét n­íc. C¸n c©n v·ng lai lµ tæng hîp toµn bé chi tiªu vµ giao dÞch kinh tÕ gi÷a ng­êi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró, vµ ®­îc coi nh­ mét c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu trong ph©n tÝch kinh tÕ cña mét n­íc. Trong giai ®o¹n 1990 ®Õn 1998, c¸n c©n v·ng lai cña n­íc ta lu«n ë trong t×nh tr¹ng thiÕu hôt, nguyªn nh©n lµ do thiÕu hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ do tr¶ l·i c¸c kho¶n vay tõ tr­íc. Trong nh÷ng n¨m nµy tèc ®é nhËp khÈu t¨ng nhanh h¬n tèc ®é nhËp khÈu lµm cho c¸n c©n th­¬ng m¹i Tuy nhiªn sang n¨m 1999 vµ c¸c n¨m tiÕp theo, do cã nh÷ng ®æi míi trong chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ nªn kh«ng nh÷ng ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh h×nh thiÕu hôt cña c¸n c©n v·ng lai mµ cßn lµm cho c¸n c©n v·ng lai ®¹t ®­îc thÆng d­ (n¨m 1999 lµ 4,53%; n¨m 2000 lµ 2,1%, n¨m 2001 lµ 3,3%). Nh÷ng ®æi míi ®ã lµ: h¹n chÕ nhËp khÈu, chØ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng cÇn thiÕt nh­ c«ng nghÖ míi, h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc; ®Èy nhanh tèc ®é xuÊt khÈu t¨ng tû träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chÕ biÕn b»ng c«ng nghÖ míi cã hµm l­îng chÊt x¸m cao, chó träng khai th¸c c¸c nguån lùc trong n­íc; ®ång thêi më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, t×m kiÕm thªm c¸c b¹n hµng míi, ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nhµ n­íc ®· cã chÝnh s¸ch thÝch hîp trong viÖc thu hót vèn n­íc ngoµi ®Ó hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc, ®Æc biÖt cã chÝnh s¸ch thÝch hîp trong thu hót kiÒu hèi, gãp phÇn gi¶m bít thiÕu hôt c¸n c©n v·ng lai. Nh­ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®ang cã chiÒu h­íng chËm l¹i. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do tèc ®é nhËp kh¶u t¨ng, khi nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng th× kÐo theo sù gia t¨ng trong tiªu dïng vµ ®Çu t­, do vËy nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng. Do ®ã, nÕu kh«ng ®Èy nhanh tèc ®é xuÊt khÈu, thu hót thªm c¸c nguån tµi trî th× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña quèc gia. Trong hoµn c¶nh kinh tÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam, viÖc sö dông phèi hîp chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ tiÒn tÖ më réng kÕt hîp víi chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu vµ c¬ cÊu kinh tÕ, sÏ ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc c©n ®èi c¶ ë bªn trong vµ bªn ngoµi. ._.