Tìm hiểu và phân tích thực trạng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS trung học cơ sở trong hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

LÔØI MÔÛ ÑAÀU Trong moät thôøi gian raát ngaén, ñieàu kieän nghieân cöùu gaëp nhieàu khoù khaên, ñeå hoaøn thaønh ñeà taøi, ngoaøi söï noå löïc coá gaéng cuûa baûn thaân, toâi coøn ñöôïc söï giuùp ñôõ taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa Ban Giaùm hieäu caùc phoøng Ban coù lieân quan, Hoäi ñoàng khoa hoïc tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, Sôû Giaùo duïc Ñaøo taïo An Giang cuøng vôùi söï giuùp ñôõ nhieät tình cuûa caùc caùn boä Phoøng giaùo duïc TP.Long Xuyeân, Chôï Môùi, Phuù Taân, Chaâu Thaønh, Thoaïi Sôn, Tònh Bieân vaø Phoøng Giaùo duïc, Thò xaõ Chaâu Ñoác. Ñaëc bieät laø söï höôûng öùng nhieät tình cuûa giaùo vieân vaø Ban Giaùm hieäu ôû hai tröôøng THCS An Chaâu - Chaâu Thaønh vaø THCS Nguyeãn Traõi - Chaâu Ñoác ñaõ theå nghieäm ñeà taøi theo höôùng phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh THCS. Toâi xin baøy toû loøng bieát ôn moät caùch saâu saéc ñeán Ban Giaùm hieäu, Hoäi ñoàng khoa hoïc tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, Sôû Giaùo duïc Ñaøo taïo An Giang, caùc phoøng Ban, caùc cô quan, caùc ñoàng chí ñaõ giuùp ñôõ toâi. Lôøi taùc giaû 1 PHAÀN MOÄT NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG I. Lyù do choïn ñeà taøi: 1/ Tinh thaàn giaùo duïc hieän ñaïi ñaõ ñöôïc thöøa nhaän: Laáy hoïc sinh laøm trung taâm, thöïc haønh giaùo duïc daân chuû hoùa, toân troïng ñaày ñuû nhaân caùch hoïc sinh, laøm cho hoïc sinh trôû thaønh ngöôøi chuû thaät söï trong hoaït ñoäng giaùo duïc noùi chung vaø hoaït ñoäng GD NGLL noùi rieâng. Caùc caùn boä giaùo duïc, caùc nhaø söï phaïm hieåu bieát veà caùc em khoâng bao giôø laøm thay theá caùc em, aùp ñaët caùc em phaûi laøm theo söï chæ baûo cuûa mình, maø bieát raèng phaûi höôùng daãn caùc em nhö theá naøo nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa caùc em, ñeå hoaït ñoäng giaùo duïc ñaït ñöôïc muïc tieâu hoïc sinh trôû thaønh chuû theå cuûa hoaït ñoäng. 2/ Trong moïi hình thöùc hoaït ñoäng giaùo duïc, taïo ñieàu kieän toái ña ñeå hoïc sinh phaùt huy vai troø töï chuû, töï giaùc, coøn giaùo vieân laø ngöôøi ñònh höôùng, daãn daét, giaùo vieân phaûi yeâu caàu cao vaø toân troïng hoïc sinh trong hoaït ñoäng. Hieäu quaû giaùo duïc khoâng chæ laø taïo döïng cho hoïc sinh nhöõng thaùi ñoä, haønh vi ñuùng ñaén, maø quan troïng hôn laø khaû naêng töï chuû, töï giaùo duïc cuûa caùc em ôû möùc ñoä töông xöùng vôùi nhaän thöùc vaø löùa tuoåi. 3/ Moät trong nhöõng neùt noåi baät cuûa hoaït ñoäng giaùo duïc laø laøm cho hoïc sinh nhaän thöùc moät caùch ñuùng ñaén vaø saâu saéc veà noäi dung vaø yù nghóa cuûa vieäc thöïc hieän ñuùng quaù trình giaùo duïc, tích luõy ñöôïc kinh nghieäm, hình thaønh ñöôïc nhu caàu vaø thoùi quen haønh ñoäng ñuùng ñaén trong quan heä xaõ hoäi. Trong moái quan heä qua laïi giöõa ngöôøi giaùo duïc vaø ngöôøi ñöôïc giaùo duïc, hoaït ñoäng giaùo duïc thöïc chaát laø hoaït ñoäng ñieàu khieån vaø töï ñieàu khieån. Giaùo vieân laø ngöôøi ñieàu khieån giaùo duïc, coøn hoïc sinh laø ngöôøi töï ñieàu khieån baûn thaân ñeå ñaït hieäu quaû giaùo duïc. Söï taùc ñoäng, söï ñieàu khieån, ñieàu chænh cuûa caùc löïc löôïng giaùo duïc phaûi ñaït ñeán muïc tieâu töï ñieàu khieån cuûa ngöôøi hoïc. Thaùi ñoä chaáp nhaän, mieãn cöôõng, tuaân thuû maùy moùc caùc yeâu caàu, haønh vi nhaát thôøi laø keát quaû cuûa söï ñieàu khieån moät chieàu, giaùo duïc chæ coù theå taïo ra vaø phaùt trieån nhöõng neùt phaåm chaát nhaân caùch beàn vöõng khi thöïc hieän coù taùc duïng kích thích ñoäng löïc beân trong cuûa hoïc sinh. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi quy luaät taïo ra ñoäng löïc beân trong cuûa söï phaùt trieån nhaân caùch, maø vieäc töï ñieàu khieån nhaän thöùc, kyõ naêng, haønh vi vaø thaùi ñoä cuûa con ngöôøi laø yeáu toá quyeát ñònh. 4/ Trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa _ hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, ñaùp öùng nhu caàu ñaøo taïo ra nhöõng con ngöôøi lao ñoäng saùng taïo, coâng taùc giaùo duïc khoâng theå laøm theo moät khuoân maãu ñònh saün, aùp ñaët, maø phaûi phaùt huy ñöôïc tö duy ñoäc laäp cuûa hoïc sinh, laøm cho caùc em coù khaû naêng giaûi quyeát vaán ñeà moät caùch saùng 2 taïo, phaùt huy nhöõng caùi môùi trong hoaït ñoäng, giuùp cho hoïc sinh naém vöõng nhöõng kieán thöùc, hình thaønh kyõ naêng, kyõ xaûo, phaùt trieån trí tueä vaø nhaân caùch. 5/ Trong ñieàu kieän ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc, nhöõng thay ñoåi lôùn lao trong ñôøi soáng kinh teá _ xaõ hoäi coù taùc ñoäng maïnh meõ tôùi söï phaùt trieån nhaân caùch hoïc sinh, coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi hôn veà chaát trong quaù trình reøn luyeän vaø hoïc taäp. Caùc em thöôøng maïnh daïn hôn, coù hieåu bieát toát hôn, coù nhöõng yeâu caàu môùi hôn nhaèm khaúng ñònh söï phaùt trieån cuûa baûn thaân, nhöng thöïc teá vaãn coøn coù caùc caùn boä giaùo duïc, nhöõng nhaø sö phaïm chöa naém baét ñuùng nhu caàu ñoù ñeå toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc thoûa maõn ñöôïc nhöõng nhu caàu, nguyeän voïng chính ñaùng cuûa hoïc sinh. Hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp ôû phoå thoâng chöa thöïc söï taïo ra hieäu quaû cao, chöa theå hieän toát vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh. Tröôùc yeâu caàu caáp baùch cuûa lyù luaän vaø thöïc tieãn neâu treân, vieäc tìm ra caùc giaûi phaùp ñeå phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc noùi chung vaø hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp noùi rieâng laø ñieàu caàn thieát. II. Muïc ñích nghieân cöùu: 1/ Ñeà taøi naøy böôùc ñaàu tìm hieåu thöïc traïng vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp. 2/ Ñeà xuaát moät soá phöông höôùng, bieän phaùp caàn thieát ñeå phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trung hoïc cô sôû III. Khaùch theå nghieân cöùu Hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp IV. Ñoái töôïng nghieân cöùu Phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo, cuûa hoïc sinh trung hoïc cô sôû trong hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp V. Giaû thuyeát khoa hoïc Thöïc teá cho thaáy, coâng taùc giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp neáu phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh seõ goùp phaàn thöïc hieän muïc ñích chung cuûa quaù trình giaùo duïc, hình thaønh nhaân caùch toát cho hoïc sinh. VI. Nhieäm vuï nghieân cöùu 1/ Tìm hieåu lyù luaän vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng , saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp 2/ Tìm hieåu thöïc traïng vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trung hoïc cô sôû tænh An Giang 3 3/ Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trung hoïc cô sôû ñeå naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp VII. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñaõ neâu treân trong quaù trình nghieân cöùu, chuùng toâi söû duïng phoái hôïp nhieàu phöông phaùp, bao goàm caùc phöông phaùp sau ñaây: 1/. Nghieân cöùu lyù thuyeát: Tìm hieåu caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi, bao goàm nhöõng vaán ñeà phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL. 2/. Ñieàu tra: Duøng heä thoáng caâu hoûi coù saün vaø höôùng daãn ñoái töôïng ñöôïc ñieàu tra traû lôøi. Chuùng toâi ñieàu tra treân 4 ñoái töôïng: a./ Ñoái töôïng chính: Caùc ñoàng chính giaùo vieân laøm chuû nhieäm lôùp ôû tröôøng trung hoïc cô sôû (THCS) tænh An Giang. Soá löôïng 659 ngöôøi, ôû caùc tröôøng sau ñaây: - Thaønh Phoá Long Xuyeân khaûo saùt THCS: Nguyeãn Traõi, Huøng Vöông, Lyù Thöôøng Kieät, Nguyeãn Hueä, Traàn Höng Ñaïo, Maïc Ñænh Chi, Myõ Thôùi. Moõi tröôøng 15 giaùo vieân. - Huyeän Chaâu Thaønh khaûo saùt THCS: Quaûn Cô Thaønh, An Hoøa, Bình Thaïnh, An Chaâu, Hoøa Bình Thaïnh, Vónh Lôïi, Vónh Nhuaän, Vónh Hanh, Vónh An. Moõi tröôøng töø 10 ñeán 15 giaùo vieân. - Thò Xaõ Chaâu Ñoác khaûo saùt THCS: Nguyeãn Ñình Chieåu, Nguyeãn Traõi, Tröông Gia Moâ, Vónh Myõ. Moõi tröôøng 10 giaùo vieân. - Huyeän Tònh Bieân khaûi saùt THCS: Nhaø Baøng, Chi Laêng, An Phuù, Thôùi Sôn, Nhôn Höng, Vaên Giaùo, An Haûo, An Cö, Taân Laäp, Taân Lôïi, Vónh Trung. Moõi tröôøng töø 5 ñeán 10 giaùo vieân. - Huyeän Chôï Môùi khaûo saùt THCS: Long Ñieàn A, Myõ Luoâng 1, Myõ Luoâng 2, Taán Myõ, Bình Phöôùc Xuaân, An Thaïnh Trung, Hoøa An, Long Ñieàn B, Nhôn Myõ, Kieán An, Kieán Thaønh, Long Giang, Myõ Hoäi Ñoâng. Moõi tröôøng 10 giaùo vieân. - Huyeän Phuù Taân khaûo saùt THCS; Long Sôn, Phuù Laâm, Phuù Thaïnh, Phuù An, Phuù Thoï, Phuù Myõ, Taân Hoaø, Phuù Höng, Phuù Bình, Phuù Hieäp, Hieäp Xöông, Phuù Thaønh, Phuù Long. Moõi tröôøng 10 giaùo vieân. - Huyeän Thoaïi Sôn khaûo saùt THCS: Taây Phuù, Voïng Ñoâng, Nuùi Saäp, Thoaïi Giang, Ñònh Thaønh, Ñònh Myõ, Vónh Khaùnh, Vónh Chaùnh, Vónh Phuù. Moõi tröôøng töø 4 ñeán 10 giaùo vieân. 4 b) Ñeå coù söï ñaùnh giaù khaùch quan töø nhieàu phía, töø nhöõng ñoái töôïng laøm coâng taùc laõnh ñaïo, chæ ñaïo chuùng toâi ñieàu tra 58 Hieäu tröôûng vaø 58 Toång phuï traùch ñoäi ôû caùc tröôøng THCS tænh An Giang. Cuï theå ôû caùc tröôøng sau ñaây: - Thaønh Phoá Long Xuyeân khaûo saùt THCS: Nguyeãn Traõi, Lyù Thöôøng Kieät, Maïc Ñænh Chi, Phan Vaên Trò, Traàn Höng Ñaïo, Buøi Höõu Nghóa, Nguyeãn Hueä, Myõ Thôùi, Huøng Vöông - Huyeän Thoaïi Sôn khaûo saùt THCS: Taây Phuù, Voïng Ñoâng, Nuùi Saäp, Thoaïi Giang, Ñònh Thaønh. - Huyeän Chôï Môùi khaûo saùt THCS: Long Ñieàn A, Myõ Luoâng 1, Myõ Luoâng 2, Taán Myõ, Bình Phöôùc Xuaân, Hoøa An, Long Ñieàn B, Nhôn Myõ, Kieán An, kieán Thaønh, Long Giang, Myõ Hoäi Ñoâng. - Huyeän Phuù Taân khaûo saùt THCS: Long Sôn, Phuù Laâm, Phuù Thaïnh, Phuù An, Phuù Thoï, Phuù Myõ, Taân Hoøa, Phuù Höng, Phuù Bình, Phuù Hieäp. - Huyeän Chaâu Thaønh khaûo saùt THCS: Quaûn Cô Thaønh, An Hoøa, Bình Thaïnh, An Chaâu, Hoøa Bình Thaïnh, Vónh Hanh. - Thò Xaõ Chaâu Ñoác khaûo saùt THCS: Nguyeãn Ñình Chieåu, Nguyeãn Traõi, Tröông Gia Moâ, Vónh Myõ. - Huyeän Tònh Bieân khaûo saùt THCS: Nhaø Baøng, Chi Laêng, An Phuù, Thôùi Sôn, Nhôn Höng, Vaên Giaùo, An Haûo, An Cö, Taân Laäp, Taân Lôïi, Vónh Trung, An Noâng. c) Ñeå coù söï ñaùnh giaù voâ tö, khaùch quan töø caáp döôùi, chuùng toâi tieán haønh ñieàu tra theâm ñoái töôïng thöù 3 laø caùc hoïc sinh ôû tröôøng THCS tænh An Giang, soá löôïng 1.020 em. Cuï theå ôû 60 tröôøng THCS sau ñaây: - Thaønh Phoá Long Xuyeân khaûo saùt THCS: Nguyeãn Traõi, Lyù Thöôøng Kieät, Nguyeãn Hueä, Traàn Höng Ñaïo, Maïc Ñænh Chi, Myõ Thôùi, HuøngVöông. Moõi tröôøng 30 hoïc sinh. - Huyeän Thoaïi Sôn khaûo saùt THCS: Taây Phuù, Voïng Ñoâng, Nuùi Saäp, Thoaïi Giang, Ñònh Thaønh, Ñònh Myõ, Vónh Khaùnh, Vónh Chaùnh, Vónh Phuù. Moõi tröôøng 12 ñeán 15 hoïc sinh. - Huyeän Chôï Môùi khaûo saùt THCS: Long Ñieàn A, Myõ Luoâng 1, Myõ Luoâng 2, Taán Myõ, Bình Phöôùc Xuaân, An Thaïnh Trung, Hoøa An, Long Ñieàn B, Nhôn Myõ, Kieán An, Kieán Thaønh, Long Giang, Myõ Hoäi Ñoâng. Moõi tröôøng 20 hoïc sinh. - Hyeän Phuù Taân khaûo saùt THCS: Long Sôn, Phuù Laâm, Phuù Thaïnh, Phuù An, Phuù Thoï, Phuù Myõ, Taân Hoøa, Phuù Höng, Phuù Bình. Moõi tröôøng 10 hoïc sinh. - Huyeän Chaâu Thaønh khaûo saùt THCS: Quaûn Cô Thaønh, An Hoøa, Bình Thaïnh, An Chaâu, Hoøa Bình Thaïnh, Vónh Lôïi, Vónh Nhuaän, Vónh Hanh, Vónh An. Moõi tröôøng 15 ñeán 20 hoïc sinh. 5 - Thò Xaõ Chaâu Ñoác khaûo saùt THCS; Nguyeãn Ñình Chieåu, Nguyeãn Traõi, Tröông Gia Moâ, Vónh Myõ. Moõi tröôøng 20 hoïc sinh. - Huyeän Tònh Bieân THCS: Nhaø Baøng, Chi Laêng, An Phuù, Thôùi Sôn, Nhôn Höng, Vaên Giaùo, An Haûo, An Cö, Taân Laäp. Moõi tröôøng 10 ñeán 20 hoïc sinh. 3/. Phöông phaùp quan saùt (döï tieát hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL) 4/. Phöông phaùp toïa ñaøm. 5/. Thöû nghieäm. 6/. Phöông phaùp keá thöøa saûn phaåm ñaõ nghieân cöùu vaø nhöõng moâ hình ñaõ coù VIII. Quaù trình thöïc hieän: - Thaùng 01/2003: Ñoïc taøi lieäu, xaùc ñònh teân ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc. - Ñaêng kyù ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc - Thaùng 02/2003: Tieáp tuïc ñoïc taøi lieäu, laäp ñeà cöông chi tieát. - Thaùng 03/2003: Tieáp tuïc ñoïc taøi lieäu, hoaøn thaønh caùc bieåu maãu nghieân cöùu - Thaùng 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10: Ñieàu tra khaûo saùt thöïc teá ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc - Thaùng 11, 12/2003: Thu thaäp soá lieäu, vieát baùo caùo nghieân cöùu khoa hoïc PHAÀN HAI KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU Chöông I Nhöõng vaán ñeà lyù luaän lieân quan ñeán ñeà taøi. I. Tö töôûng Hoà Chí Minh veà ñaøo taïo, boài döôõng, phaùt huy söùc maïnh cuûa theá heä treû. Chuû tòch Hoà Chí Minh laø nhaø tö töôûng lôùn, nhaø vaên hoùa lôùn cuûa daân toäc vaø thôøi ñaïi. Hôn nöûa theá kyû qua, Ñaûng coäng saûn Vieät Nam ñaõ lieân tuïc khaúng ñònh vai troø, yù nghóa, taùc duïng to lôùn cuûa tö töôûng Hoà Chí Minh ñoái vôùi caùch maïng Vieät Nam. Ñaûng laáy Chuû nghóa Maùc – Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh laøm neàn taûng tö töôûng, kim chæ nam cho haønh ñoäng. Ñaây laø böôùc phaùt trieån môùi trong nhaän thöùc vaø tö duy lyù luaän cuûa Ñaûng ta. Veà laõnh vöïc vaän ñoäng thanh nieân, di saûn tinh thaàn maø Baùc Hoà kính yeâu ñeå laïi cho chuùng ta thaät laø voâ giaù vaø heát söùc phong phuù treân nhieàu phöông dieän, cho nhieàu taàng lôùp vaø ñoái töôïng thanh nieân khaùc nhau. Thaät vinh döï vaø haïnh phuùc cho tuoåi treû, cho Ñoaøn thanh nieân Coäng Saûn Hoà Chí Minh ñöôïc Baùc Hoà 6 tröïc tieáp saùng laäp, reøn luyeän “töø böôùc ñaàu hieám hoi chæ coù taùm chaùu”( )1 nhö Baùc ñaõ noùi. Ñaëc bieät laø qua caùc thôøi kyø caùch maïng khaùc nhau baùc luoân neâu leân phöông höôùng, nhieäm vuï ñaøo taïo, boài döôõng, phaùt huy söùc maïnh cuûa theá heä treû; xaây döïng, cuûng coá, phaùt trieån toå chöùc Ñoaøn, Hoäi, Ñoäi, vôùi nhöõng luaän ñieåm khoa hoïc, caùch maïng soi saùng quaù trình vaän ñoäng thanh nieân ôû nöôùc ta. Baùc daïy: “Boài döôõng theá heä caùch maïng cho ñôøi sau laø moät vieäc raát quan troïng vaø raát caàn thieát”. Tö töôûng “Boài döôõng theá heä caùch maïng cho ñôøi sau…” cuûa Baùc chính laø söï chuaån bò sao cho toát ñeå coù moät lôùp keá tuïc ñaùng tin caäy nhaát. Tröôùc heát Ngöôøi noùi veà yù nghóa cuûa vaán ñeà trong ba töø “raát quan troïng”. Thaät vaäy, vieäc chuaån bò cho thanh nieân, tieán haønh ñaøo taïo, boài döôõng hoï trong hieän taïi dieãn ra nhö theá naøo, thöïc hieän ñöôïc ñeán ñaâu, baèng caùch thöùc gì… seõ daãn ñeán heä quaû trong töông lai nhö theá aáy. YÙ nghóa “raát quan troïng” maø Baùc Hoà neâu ra chính laø söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuõng nhö nhöõng coáng hieán quyù baùu cuûa moãi theá heä ñeàu coù giôùi haïn nhöng söï nghieäp maø theá heä ñi tröôùc ñaõ taïo döïng neân seõ ñöôïc soáng maõi vaø ñôøi ñôøi phaùt trieån baèng söï keá tuïc caùch maïng cuûa caùc theá heä tieáp theo sau töø söï chuaån bò chu ñaùo cuûa theá heä tröôùc. Song, neáu chæ neâu leân yù nghóa “raát quan troïng” thì môùi laø moät maët, vaäy neáu Baùc laïi nhaán maïnh tính quy luaät cuûa vaán ñeà cuõng trong ba töø “raát caàn thieát”. Thaät vaäy, quy luaät luoân vaän ñoäng vaø toàn taïi moät caùch khaùch quan maø con ngöôøi phaûi nhaän bieát ñeå haønh ñoäng sao cho phuø hôïp. Ñi ngöôïc laïi quy luaät, laøm sai quy luaät sôùm muoän phaûi gaùnh chòu haäu quaû khoù löôøng. Suoát caû cuoäc ñôøi mình, duø baän traêm coâng nghìn vieäc to lôùn ñoái noäi, ñoái ngoaïi vì nöôùc, vì daân nhöng Baùc Hoà kính yeâu ñaõ daønh bieát bao coâng söùc vaø trí tueä cho vieäc ñaøo taïo, boài döôõng caùc theá heä treû nöôùc ta thaønh nhöõng lôùp ngöôøi haêng haùi ñaáu tranh cho ñoäc laäp, töï do cuûa Toå quoác vaø Chuû nghóa xaõ hoäi. Coù theå khaúng ñònh ñoù laø thaønh quaû vó ñaïi nhaát cuûa caùch maïng Vieät Nam khieán nhaân daân tieán boä treân theá giôùi khaâm phuïc vaø ngay caû keû thuø cuûa chuùng ta cuoái cuøng phaûi thöøa nhaän raèng chuùng khoâng ñaùnh giaù heát chuû nghóa yeâu nöôùc saâu saéc cuûa ngöôøi Vieät Nam, tröôùc heát laø lôùp lôùp thanh nieân ñaõ daùm “xeû doïc Tröôøng Sôn ñi cöùu nöôùc”. Nhöng cuõng khoâng coù gì gian nan, vaát vaû, ñoøi hoûi tinh thaàn traùch nhieäm söï kieân trì ñeán cao ñoä vaø phöông phaùp khoa hoïc vöøa thích hôïp, vöøa tinh teá cuûa söï nghieäp giaùo duïc con ngöôøi maø Baùc Hoà kính yeâu ñaõ goïi moät caùch hình aûnh nhöng raát gaàn guõi, raát deã hieåu laø “troàng ngöôøi” - “vì lôïi ích möôøi naêm thì phaûi troàng caây, vì lôïi ích traêm naêm thì phaûi troàng ngöôøi”. Tö töôûng “troàng ngöôøi” cuûa Baùc cho chuùng ta thaáy roõ vai troø cuûa con ngöôøi vôùi söï hieåu bieát, vôùi naêng löïc vaø ñaïo ñöùc, vôùi phaåm chaát chính trò trong saùng… laø nhaân toá quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa söï nghieäp caùch maïng, bieán nöôùc 1 Hoà Chí Minh “Veà giaùo duïc thanh nieân”. NXB Thanh Nieân. 1980 tr 381 7 ta thaønh nöôùc coâng nghieäp hieän ñaïi theo muïc tieâu cuûa Ñaûng ñeà ra vaøo naêm 2020. Tö töôûng “troàng ngöôøi” aáy coøn chæ cho chuùng ta muïc tieâu maø neàn giaùo duïc cuûa ta phaûi ñaït tôùi laø ñem laïi moät chaát löôïng môùi cho töøng con ngöôøi cuõng nhö cho caû daân toäc. Muïc tieâu aáy toùm löôïc laø: Phuïng söï Toå quoác, phuïng söï nhaân daân laøm cho daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh. Muoán ñaït muïc tieâu aáy thì caàn thöïc hieän ñaày ñuû nhö lôøi Ngöôøi daïy: “phaûi chuù troïng ñuû caùc maët: ñaïo ñöùc caùch maïng, khoa hoïc, kyõ thuaät, lao ñoäng vaø saûn xuaát”. Baùc ñeà ra 5 ñieàu daïy theá heä treû nöôùc ta: “Yeâu Toå quoác, yeâu ñoàng baøo. Hoïc taäp toát, lao ñoäng toát. Ñoaøn keát toát,kyû luaät toát. Giöû gìn veä sinh thaät toát. Khieâm toán, thaät thaø, duõng caûm”. Cho ñeán ngaøy nay naêm ñieàu Baùc daïy vaãn laø noäi dung giaùo duïc theá heä treû cuûa Ñaûng, Nhaø Nöôùc vaø toaøn daân toäc ta! Laø lyù töôûng phaán ñaáu cuûa theá heä treû. Laø nhaø giaùo duïc, nhaø sö phaïm lôùn, Chuû tòch Hoà Chí Minh khoâng nhöõng chæ ñöa ra caùc quan ñieåm lyù luaän, caùc noäi dung cuï theå veà giaùo duïc maø Ngöôøi coøn raát quan taâm ñeán caùc vaán ñeà veà phöông chaâm, phöông phaùp giaùo duïc boài döôõng theá heä treû. Nhöõng phöông chaâm, phöông phaùp mang tính phoå quaùt nhaát maø Baùc thöôøng caên daën laø: Hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp vôùi lao ñoäng saûn xuaát, nhaø tröôøng gaén lieàn vôùi xaõ hoäi. Giaùo duïc theá heä treû phaûi lieân heä vôùi nhöõng cuoäc ñaáu tranh xaõ hoäi. Chuù troïng giuùp hoï töï giaùo duïc. Thanh nieân phaûi coá gaéng xung phong ñaàu taøu trong moïi vieäc. Thanh nieân caàn phaûi coù chí töï ñoäng, töï cöôøng, töï laäp. “Phaûi coù khí khaùi ham laøm vieäc chöù khoâng ham ñòa vò. Phaûi coù quyeát taâm, ñaõ laøm vieäc gì thì laøm cho ñeán nôi ñeán choán, laøm cho kyø ñöôïc. Phaûi coù loøng ham tieán boä, ham hoïc hoûi, hoïc luoân, hoïc maõi. Hoïc vaên hoùa, hoïc chính trò, hoïc ngheà nghieäp. Phaûi coù loøng kieân quyeát tham gia khaùng chieán ñeå tranh cho kyø ñöôïc thoáng nhaát vaø ñoäc laäp, daân chuû vaø töï do. 8 Nhö theá, môùi xöùng ñaùng thanh nieân laø chuû nhaân töông lai cuûa nöôùc nhaø” ( )2 . II. Cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh THCS trong hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp. 1. Vai troø cuûa hoaït ñoäng trong söï phaùt trieån nhaân caùch. Theo taâm lyù hoïc hoaït ñoäng, noùi ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch treû em vaø hoïc sinh, caàn phaûi ñeà caäp ñeán caùc phaïm truø hoaït ñoäng chuû ñaïo vaø hoaït ñoäng giao löu. Hoaït ñoäng bao giôø cuõng nhaèm vaøo nhöõng ñoái töôïng nhaát ñònh. Döôùi söï höôùng daãn, toå chöùc cuûa ngöôøi lôùn, treû em thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng khaùc nhau vaø baèng hoaït ñoäng, treû em lónh hoäi nhöõng kinh nghieäm lòch söû - xaõ hoäi. Söï hình thaønh nhaân caùch veà phöông dieän ñaïo ñöùc laø quaù trình con ngöôøi lónh hoäi noäi dung cuûa nhöõng quan heä xaõ hoäi chöùa ñöïng nhöõng giaù trò, nhöõng chuaån möïc do xaõ hoäi quy ñònh thoâng qua hoïat ñoäng coäng ñoàng vaø giao löïu vôùi ngöôøi khaùc, vôùi xaõ hoäi. Taâm lyù vaø nhaân caùch cuûa con ngöôøi chæ coù theå ñöôïc hình thaønh thoâng qua hoaït ñoäng. ÔÛ löùa tuoåi thieáu nieân (10 - 15 tuoåi), hoaït ñoäng chuû ñaïo laø giao löu. Luùc naøy, vò trí cuûa thieáu nieân ôû gia ñình cuõng nhö quan heä baïn beø coù thay ñoåi, hoïc taäp khoâng chæ nhaèm lónh hoäi tri thöùc maø coøn lónh hoäi nhöõng chuaån möïc, nhöõng giaù trò xaõ hoäi. Giao löu baïn beø, giao löu xaõ hoäi thöôøng xuyeân dieãn ra trong caùc hình thöùc hoaït ñoäng chung, hoaït ñoäng taäp theå: hoïc taäp, lao ñoäng, vaên ngheä, theå thao, vui chôi giaûi trí, hoaït ñoäng xaõ hoäi... Caùc nhaø nghieân cöùu cho raèng: chính trong quaù trình soáng, hoïc taäp, lao ñoäng, giao löu, vui chôi, giaûi trí.. con ngöôøi ñaõ töï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch cuûa mình, chuû yeáu theo quy luaät lónh hoäi caùc di saûn vaên hoùa vaät chaát vaø tinh thaàn do theá heä tröôùc ñeå laïi. Baèng caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi, con ngöôøi töø nhoû ñaõ daàn daàn lónh hoäi noäi dung giaùo duïc maø loaøi ngöôøi chöùa ñöïng trong caùc moái quan heä xaõ hoäi coù lieân quan tôùi hoaït ñoäng cuûa hoï. Chính nhôø vaøo caùc moái quan heä vôùi theá giôùi töï nhieân vaø theá giôùi ñoà vaät do caùc theá heä tröôùc taïo ra, nhôø vaøo caùc quan heä xaõ hoäi maø con ngöôøi coù ñöôïc thoâng qua caùc hoaït ñoäng ña daïng vaø phong phuù, nhaân caùch con ngöôøi ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch con ngöôøi chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá: Nhaân toá sinh hoïc (di truyeàn), nhaân toá moâi tröôøng (trong ñoù vai troø cuûa nhaân toá giaùo duïc laø chuû ñaïo) vaø quan troïng nhaát laø hoaït ñoäng cuûa caù nhaân, noù ñoùng vai troø quyeát ñònh tröïc tieáp tôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch. ÔÛ löùa tuoåi thieáu nieân, nhieàu nhaø nghieân cöùu cho raèng hoaït ñoäng chuû ñaïo laø hoaït ñoäng xaõ hoäi coâng ích: hoaït ñoäng giao löu, hoaït ñoäng hoïc taäp ñònh höôùng ngheà nghieäp... 2 Hoà Chí Minh veà giaùo duïc vaø toå chöùc thanh nieân. NXB Thanh nieân 1999 9 Nhö vaäy, hoaït ñoäng laø ñieàu kieän, laø phöông tieän vaø laø con ñöôøng ñeå hình thaønh, phaùt trieån nhaân caùch. Söï phaùt trieån nhaân caùch ñöôïc hieåu laø moät quaù trình caûi bieán toaøn boä söùc maïnh theå chaát vaø tinh thaàn - caùc söùc maïnh baûn chaát cuûa con ngöôøi. Quaù trình naøy dieãn ra trong hoaït ñoäng, nhôø ñoù söï phaùt trieån veà maët theå chaát, taâm lyù, xaõ hoäi - bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån nhaân caùch, khoâng chæ laø söï bieán ñoåi veà löôïng maø ñoàng thôøi coøn laø nhöõng söï bieán ñoåi veà chaát trong moãi ngöôøi. 2. Ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc cô sôû: Hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc cô sôû coù ñaëc tröng noåi baät laø söï phaùt trieån nhaûy voït veà sinh lyù - lieân quan ñeán hieän töôïng daäy thì, phaùt duïc. Ñaây laø giai ñoaïn ñoåi thay töø treû nhoû thaønh ngöôøi lôùn, söï chuyeån bieán töø thôøi thô aáu sang tuoåi tröôûng thaønh. Caùc em nhaän ra söï phaùt trieån maïnh meõ vaø ñoät ngoät ñoù, baét ñaàu chuù yù ñeán cô theå, ñeán veû beà ngoaøi cuûa mình. Do vaäy, gia ñình vaø nhaø tröôøng phaûi chuù yù ñeán ñaëc ñieåm naøy ôû hoïc sinh ñeå giaùo duïc, ñieàu chænh haønh vi cuûa caùc em cho hôïp lyù. ÔÛ löùa tuoåi naøy, caùc em mong muoán khaúng ñònh caùc giaù trò phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa baûn thaân, muoán soáng töï laäp, mong laøm nhöõng vieäc coù yù nghóa. Söï tham gia vaøo ñôøi soáng cuûa ngöôøi lôùn, ñaûm nhieäm moät soá coâng vieäc cuûa ngöôøi lôùn luùc naøy laøm chuùng ta thay ñoåi quan nieäm, thaùi ñoä ñoái vôùi caùc em, vì chuùng "khoâng coøn laø treû con nöõa". Ñieàu naøy laøm taêng tính tích cöïc trong hoïc taäp vaø hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa hoïc sinh; tuy nhieân, caùc em cuõng chöa hieåu roõ ñöôïc haïn cheá veà söùc löïc cuûa mình, coù khi caùc em coøn ñaùnh giaù laïi caùc giaù trò cuûa ngöôøi lôùn. Nhöõng bieåu hieän nhö söï böôùng bænh, deã bò kích ñoäng, söï vuïng veà, keát quaû hoïc taäp giaûm suùt... laø nhöõng bieåu hieän deã thaáy ôû löùa tuoåi naøy. Söï thay ñoåi veà tính tình nhö trôû neân e theïn, nhuùt nhaùt hoaëc khoe khoang, coù khi haêng haùi nhieät tình, coù khi laïi thôø ô... laø bieåu hieän maát thaêng baèng veà sinh lyù do söï bieán ñoåi khoâng ñeàu ôû tuoåi daäy thì; cô theå phaùt trieån nhanh trong moät thôøi gian ngaén nhöng nhöõng suy nghó, taâm tö, tình caûm laïi chöa tröôûng thaønh vaø oån ñònh. Ñeå ñònh höôùng toát cho söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa caùc em, caùc thaày coâ giaùo, cha meï hoïc sinh vaø nhöõng ngöôøi lôùn xung quanh caàn ñi saâu vaøo theá giôùi noäi taâm cuûa caùc em, hieåu roõ nhu caàu vaø ñaëc ñieåm taâm sinh lyù cuûa chuùng ñeå kòp ñieàu chænh, uoán naén, thuùc ñaåy, loâi cuoán hoïc sinh vaøo caùc loaïi hoaït ñoäng phaùt huy ñöôïc tính tích cöïc vaø söï ñoäc laäp saùng taïo cuûa hoïc sinh, hình thaønh vaø phaùt trieån ôû caùc em moät nhaân caùch toaøn dieän. Moät trong nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa nhaân caùch thieáu nieân laø "caûm giaùc laø ngöôøi lôùn" (A.V.Peâtroápxki). ÔÛ löùa tuoåi naøy, söï tröôûng thaønh veà maët xaõ hoäi laø söï chuaån bò quan troïng ñeå chuùng gia nhaäp vaøo xaõ hoäi ngöôøi lôùn; maëc duø tuoåi thieáu nieân chöa gioáng ngöôøi lôùn, nhieàu bieåu hieän beà ngoaøi coøn treû con, tröïc tính, song beân trong ñaõ aån giaáu maàm moáng cuûa caùi môùi. Quaù trình töï yù thöùc ñang dieãn ra maïnh meõ ôû tuoåi naøy: mong muoán, khaùt khao ñöôïc laøm ngöôøi lôùn, yù thöùc ñöôïc mình khoâng coøn laø treû con, ñoàng thôøi tính tích cöïc xaõ hoäi cuûa thieáu nieân bieåu hieän ôû choã raát nhaïy beùn vôùi chuaån möïc, haønh vi cuûa ngöôøi lôùn vaø quan heä 10 cuûa hoï. Do vaäy, trong quan heä qua laïi vôùi ngöôøi lôùn, deã naûy sinh xung ñoät neáu nhö ngöôøi lôùn luoân ñoái xöû vôùi caùc em theo caùch cuõ, khoâng thay ñoåi. Ñaëc bieät ôû löùa tuoåi thieáu nieân, giao löu trong caùc nhoùm baïn beø coù aûnh höôûng quan troïng ñeán söï phaùt trieån nhaân caùch. Quan heä baïn beø vöôït ra khoûi phaïm vi nhaø tröôøng coù giaù trò cao ñoái vôùi caùc em, thaäm chí ñaåy luøi hoïc taäp xuoáng haøng thöù hai ñoái vôùi löùa tuoåi naøy. Do vaäy, nhöõng hieän töôïng bieán ñoåi ñoät ngoät veà tính caùch, loái soáng cuûa thieáu nieân nhieàu khi chòu aûnh höôûng lôùn töø baïn beø. Tình baïn ôû löùa tuoåi naøy khaùc vôùi löùa tuoåi nhi ñoàng ôû choã: vò trí cuûa treû nhi ñoàng phuï thuoäc vaøo söùc hoïc vaø noù laø cô sôû ñeå thieát laäp tình baïn, coøn ôû tuoåi thieáu nieân, ñieàu quan troïng laïi laø nhöõng phaåm chaát cuûa tình baïn, söï nhanh trí, tính can ñaûm vaø kó naêng laøm chuû baûn thaân. Toùm laïi, nhöõng ñaëc ñieåm veà taâm - sinh lí, ñaëc ñieåm veà nhaän thöùc, giao tieáp, hoïc taäp, tình baïn cuûa hoïc sinh trung hoïc cô sôû laø neàn taûng quan troïng ñoái vôùi caùc löïc löôïng giaùo duïc. Giaùo duïc ôû nhaø tröôøng, trong gia ñình vaø ngoaøi xaõ hoäi caàn phaûi chuù yù ñeán nhöõng ñaëc ñieåm treân ñeå toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc cho phuø hôïp vôùi löùa tuoåi hoïc sinh THCS. 3/ Söï caàn thieát phaûi phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc. Chuùng ta ñang soáng trong thôøi ñaïi buøng noå thoâng tin, thôøi ñaïi phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa khoa hoïc coâng ngheä. Ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong xaõ hoäi aáy, chuùng ta phaûi coù caùc ñieàu kieän ñeå thöïc hieän CNH, HÑH ñaát nöôùc. Ngoaøi caùc ñieàu kieän veà tieàn voán, khoa hoïc, coâng ngheä, cô sôû haï taàng kinh teá, thì ñieàu kieän ñaëc bieät quan troïng laø phaûi coù nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu CNH, HÑH ñaát nöôùc. Phaùt huy cao nhaát khaû naêng tích cöïc chuû ñoäng saùng taïo cuûa con ngöôøi noùi chung vaø hoïc sinh noùi rieâng ñeå ñaùp öùng yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa xaõ hoäi. Vôùi tö caùch laø moät boä phaän quan troïng cuûa quaù trình giaùo duïc noùi chung, coâng taùc giaùo duïc NGLL goùp phaàn thöïc hieän muïc ñích chung cuûa quaù trình giaùo duïc, hình thaønh nhaân caùch toát cho hoïc sinh, reøn luyeän cho hoïc sinh caùc kyõ naêng cô baûn phuø hôïp vôùi löùa tuoåi, giaùo duïc haønh vi, kyõ naêng, thoùi quen, theå hieän qua caùc moái quan heä, caùc hoaït ñoäng khaùc nhau. Tri thöùc maø hoïc sinh tieáp thu ñöôïc trong giôø leân lôùp laø nhöõng tri thöùc cô baûn nhaát, phoå thoâng nhaát, hieän ñaïi nhaát. Tuy nhieân, neáu khoâng ñöôïc cuûng coá, boå sung tieáp thì tri thöùc ñoù coù theå khoâng duy trì ñöôïc laâu beàn. Vì vaäy, phaùt huy tính tích cöïc chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL seõ giuùp cho coâng vieäc cuûng coá, khaéc saâu tri thöùc ñaõ hoïc ñöôïc toát, ñoàng thôøi taêng cöôøng cho hoïc sinh söï hieåu bieát theâm veà töï nhieân, xaõ hoäi, con ngöôøi. Töø ñoù taïo cô hoäi ñeå cho caùc em tieáp caän vôùi nhöõng hoaït ñoäng khoa hoïc – kyõ thuaät, lao ñoäng saûn xuaát, vaên hoùa, vaên ngheä, theå duïc – theå thao, xaõ hoäi – nhaân ñaïo. Baèng nhöõng hình thöùc hoaït ñoäng cuï theå, caùc em seõ ñöôïc vaän duïng nhöõng tri thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc tieãn cuoäc soáng, kieåm nghieäm nhöõng tri thöùc ñoù, laøm cho noù ñi vaøo tieàm 11 thöùc cuûa hoïc sinh moät caùch chaéc chaén vaø laâu beàn, ñoàng thôøi laøm cho phong phuù theâm voán hieåu bieát cuûa hoïc sinh baèng nhöõng tri thöùc môùi, kích thích söï phaùt trieån tö duy trí tueä cuûa caùc em III – NOÄI DUNG HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGOAØI GIÔØ LEÂN LÔÙP Noäi dung cuûa hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp coù lieân quan ñeán noäi dung cuûa caùc moân hoïc, caùc lónh vöïc giaùo duïc ñaïo ñöùc, giaùo duïc thaåm myõ, giaùo duïc lao ñoäng, giaùo duïc theå chaát, giaùo duïc phaùp luaät, giaùo duïc traät töï an toaøn giao thoâng, giaùo duïc daân soá, giaùo duïc moâi tröôøng… Noäi dung cuûa hoaït ñoäng cuûa giaùo duïc NGLL theå hieän ôû 6 loaïi hình sau ñaây: 1. Hoaït ñoäng xaõ hoäi - chính trò Ñoù laø nhöõng hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán nhöõng dòp kyû nieäm caùc ngaøy leã lôùn, caùc söï kieän chính trò, xaõ hoäi trong nöôùc vaø quoác teá ñang ñöôïc quan taâm, caùc hoaït ñoäng tìm hieåu truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa nhaø tröôøng, ñòa phöông, caùc daân toäc; caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo, ñeàn ôn ñaùp ng._.hóa, hoaït ñoäng töø thieän,.… 2. Hoaït Ñoäng Vaên Hoaù, Ngheä Thuaät Noäi dung cuûa caùc hoaït ñoäng vaên hoaù, ngheä thuaät höôùng vaøo vieäc giaùo duïc cuûa hoïc sinh coù ñöôïc nhieàu hieåu bieát, nhöõng tình caûm chaân thaønh ñoái vôùi con ngöôøi, vôùi Toå quoác, vôùi thieân nhieân vaø caû vôùi chính baûn thaân mình, noäi dung cuûa hoaït ñoäng vaên hoùa, ngheä thuaät theå hieän ôû nhieàu hìnnh thöùc khaùc nhau nhö: sinh hoaït vaên ngheä, caùc cuoäc thi (thi veû ñeïp tuoåi thieáu nieân, thi kheùo tay…), toå chöùc ñi xem phim, ñi xem bieåu dieãn vaên ngheä, caùc cuoäc tham quan du lòch hay caém traïi, caùc Caâu laïc boä chuyeân ñeà phuø hôïp vôùi löùa tuoåi… 3. Hoaït Ñoäng Theå Duïc, Theå Thao Hoaït ñoäng theå duïc, theå thao seõ giuùp cho hoïc sinh coù ñieàu kieän reøn luyeän theå löïc, taêng cöôøng söùc khoûe, hình thaønh nhieàu phaåm chaát toát. Hoaït ñoäng theå duïc, theå thao dieãn ra vôùi nhieàu hình thöùc nhö: theå duïc giöõa giôø choáng meät moûi; caùc hình thöùc nghæ ngôi tích cöïc (theå duïc nhòp ñieäu, ñaù caàu, nhaûy daây, caùc troø chôi taäp theå…); hoaït ñoäng cuûa caùc ñoäi boùng ñaù mini, côø vua, ñieàn kinh, hoaït ñoäng theå duïc theå thao trong ngaøy hoäi vui khoûe, ngaøy hoäi theå thao toaøn tröôøng. 4. Hoaït Ñoäng Theo Höùng Thuù Khoa Hoïc, Kyõ Thuaät Noäi dung cuûa loaïi hình naøy nhaèm ñaùp öùng nhöõng höùng thuù vaø nieàm say meâ tìm toøi caùi môùi trong hoïc taäp, öùng duïng kieán thöùc cuûa hoïc sinh vaøo thöïc teá. Ñoù laø hoaït ñoäng cuûa Caâu laïc boä theo chuyeân ñeà; söu taäp tìm hieåu veà xaõ hoäi, khoa hoïc, veà caùc hieän töôïng cuûa töï nhieân, veà caùc danh nhaân, caùc nhaø baùc hoïc, nhöõng taám göông ham hoïc, veà caùc ngaønh trong xaõ hoäi; tham quan cô sôû saûn xuaát, caùc doanh nghieäp v.v… 12 5. Hoaït Ñoäng Coâng Ích Laø caùc hoaït ñoäng trong ñoù hoïc sinh tham gia giöõ gìn vaø baûo veä moäi tröôøng, caûnh quan cuûa nhaø tröôøng, cuûa ñòa phöông baèng nhöõng vieäc laøm höõu ích, thieát thöïc, phuø hôïp vôùi khaû naêng vaø höùng thuù cuûa caùc em. 6. Hoaït Ñoäng Vui Chôi Giaûi Trí Vui chôi giaûi trí laø hoaït ñoäng giuùp hoïc sinh thö giaõn sau giôø hoïc mieät maøi, caêng thaúng. Noäi dung cuûa hoaït ñoäng vui chôi giaûi trí phaûi nheï nhaøng, ngaén goïn, cuï theå, deã thöïc hieän vaø coù taùc duïng kích thích söï höng phaán cuûa hoïc sinh, laøm giaûm ñi söï caêng thaúng meät moûi ôû caùc em. Vui chôi giaûi trí coù nhieàu hình thöùc nhö: thi ñoá vui, thi ñaáu theå thao, thi öùng xöû, chôi troø chôi… Caùc loaïi hình hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu trong tieát sinh hoaït lôùp cuoái tuaàn, tieát sinh hoaït döôùi côø ñaàu tuaàn vaø baèng hoaït ñoäng cuûa ngaøy cao ñieåm trong thaùng. IV. PHAÙT HUY TÍNH TÍCH CÖÏC, CHUÛ ÑOÄNG, SAÙNG TAÏO CUÛA HOÏC SINH TRONG HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL. Caàn baùm saùt muïc tieâu giaùo duïc THCS, ñaëc bieät laø phaûi reøn luyeän cho hoïc sinh taùc phong laøm vieäc vaø nhöõng kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa ngöôøi lao ñoäng thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù phuø hôïp löùa tuoåi. Hình thaønh ôû caùc em khaû naêng thích öùng vôùi nhöõng thay ñoåi trong thöïc tieãn ñeå coù theå töï chuû, naêng ñoäng trong hoaït ñoäng, trong cuoäc soáng. Khaû naêng bieát haønh ñoäng, bieát laøm, bieát giaûi quyeát nhöõng tình huoáng môùi naûy sinh trong thöïc tieãn. Khaû naêng bieát hôïp taùc vôùi caù nhaân, nhoùm vaø taäp theå ñeå ñaït muïc tieâu chung cuûa hoaït ñoäng. Khaû naêng hoaøn thieän, tröôùc heát theå hieän ôû khaû naêng töï hoïc, töï reøn luyeän, ham hieåu bieát nhaèm khaúng ñònh baûn thaân. Ñeå phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh thì vieäc toå chöùc hoaït ñoäng theo töøng nhoùm nhoû hoaëc ôû qui moâ lôùp laø raát caàn thieát. Trong hoaït ñoäng, hoïc sinh tuy giöõ vai troø chuû theå, töï ñieàu khieån vaø töï giaûi quyeát caùc tình huoáng naûy sinh, nhöng phaûi coù söï giuùp ñôõ cuûa giaùo vieân. Trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp, giaùo vieân phaûi laø ngöôøi giöõ vai troø coá vaán, giuùp hoïc sinh xaùc ñònh muïc tieâu, xaây döïng noäi dung chöông trình caùch thöùc toå chöùc vaø ñieàu khieån hoaït ñoäng, cuoái cuøng laø töï ñaùnh giaù vaø ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm. Giaùo vieân phaûi thöïc tin töôûng vaø toân troïng hoïc sinh, taïo ra caùc moái quan heä hôïp taùc, ñoàng traùch nhieäm giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh. Ñieàu ñoù seõ giuùp caùc em töï tin hôn, maïnh daïn hôn, saùng taïo hôn, ñoàng thôøi khaúng ñònh ñöôïc vai troø laø chuû theå cuûa hoaït ñoäng mình. 13 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG VAØ GIAÛI PHAÙP ÑEÅ PHAÙT HUY TÍNH TÍCH CÖÏC, CHUÛ ÑOÄNG, SAÙNG TAÏO CUÛA HOÏC SINH THCS TRONG HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL I. Vaøi neùt veà tình hình ngaønh hoïc phoå thoâng naêm 2002_ 2003 cuûa tænh An Giang. Soá tröôøng THCS laø 112 taêng 2 tröôøng so vôùi naêm hoïc tröôùc. Toång soá hoïc sinh caáp 2 ñaàu naêm laø 126.050, taêng 5,42% so vôùi naêm hoïc 2001 _ 2002. Ñeán cuoái naêm hoïc, soá hoïc sinh THCS laø 120.698, giaûm 4,25% so vôùi ñaàu naêm hoïc (tæ leä giaûm cuûa naêm tröôùc laø 5,45%). Tæ leä tuyeån môùi lôùp 6 so vôùi hoïc sinh toát nghieäp tieåu hoïc ñaït 94,35%. Tæ leä boû hoïc hoïc sinh caáp 2 cuûa naêm hoïc 2001 _ 2002 (tính ñeán ñaàu naêm hoïc 2002_2003) laø 10,29% (naêm tröôùc 11,11%), hoïc sinh löu ban laø 1,34% (naêm tröôùc 1,65%). Vieäc huy ñoäng hoïc sinh caáp 2 chöa ñaït keá hoaïch ñeà ra, nguyeân nhaân laø do vieäc huy ñoäng hoïc sinh boû hoïc trôû laïi tröôøng chöa ñaït hieäu quaû chæ coù 1.523 hoïc sinh boû hoïc caùc naêm tröôùc trôû laïi tröôøng, vôùi tæ leä 14,8%. Tæ leä boû hoïc coøn cao hôn döï kieán coøn khaù xa. Hieäu quaû ñaøo taïo caên cöù vaøo tæ leä hoaøn thaønh caáp hoïc, chu kyø 1998 _ 2002 cuûa baäc THCS laø 56,98%. Tæ leä ñi hoïc chung cuûa baäc THCS so daân soá ñoä tuoåi laø 59,24%, nhöng tæ leä ñi hoïc ñuùng ñoä tuoåi chæ ñaït 49,68% (thoáng keâ giöõa naêm hoïc). Soá tröôøng THPT laø 56, taêng 3 tröôøng so vôùi naêm hoïc tröôùc, trong ñoù coù moät tröôøng daân toäc noäi truù caáp tænh taïi huyeän Tri Toân, 16 baùn coâng, 2 Tröôøng daân laäp. Toång soá hoïc sinh caáp 3 ñaàu naêm laø 44.790 taêng 6,50% so naêm hoïc tröôùc (tæ leä taêng naêm tröôùc laø 7,33%), trong ñoù coù 13.422 hoïc sinh baùn coâng, chieám tæ leä 30,16% so toång soá (naêm tröôùc 28,76%). Ñeán cuoái naêm hoïc, soá hoïc sinh caáp 3 laø 42.624 (trong ñoù 12.140 hoïc sinh baùn coâng) giaûm 4,17% so vôùi ñaàu naêm hoïc, (tæ leä giaûm so cuøng kyø naêm tröôùc laø 4,14%). Ngaønh tieáp tuïc taùch daàn caùc tröôøng THPT coù caáp 2 vaø 3 chung, ñeán naêm nay ñaõ coù 33 tröôøng caáp 3 ñoäc laäp (naêm tröôùc 25 tröôøng). Tæ leä boû hoïc hoïc sinh caáp 3 cuûa naêm hoïc 2001 _ 2002 (tính ñeán naêm hoïc 2002 _ 2003) laø 8,68% (naêm tröôùc 12,72%) vaø löu ban laø 0,95% (naêm tröôùc 1,68%). Hoïc sinh THPT tieáp tuïc taêng do vieäc phaân hoùa vaøo caùc tröôøng THCN chieám tæ leä thaáp, tæ leä ñi hoïc chung cuûa baäc THPT so vôùi ñoä tuoåi laø 26,45%, nhöng tæ leä ñi hoïc ñuùng ñoä tuoåi chæ ñaït 19,61% (thoáng keâ giöõa naêm hoïc). 14 ÔÛ baäc Trung hoïc: caùc tröôøng ñeàu coù quan taâm ñeán giaùo duïc chính trò, ñaïo ñöùc cho hoïc sinh, keát hôïp nhieàu loaïi hình giaùo duïc (theo chuû ñeà, chuû ñieåm, caùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø…) hoaëc thoâng qua noäi dung baøi daïy ñeå giaùo duïc truyeàn thoáng, giaùo duïc loøng yeâu nöôùc, loøng töï haøo daân toäc. Ña soá hoïc sinh coù yù thöùc toát reøn luyeän haïnh kieåm, chaáp haønh toát noäi qui nhaø tröôøng, leã pheùp vôùi thaày coâ… Tuy nhieân, hieän nay vaãn coøn moät boä phaän hoïc sinh vi phaïm veà traät töï, an toaøn xaõ hoäi vaø caùc teä naïn xaõ hoäi khaùc, ñaùng lo ngaïi nhaát laø vieäc söû duïng chaát ma tuyù, duøng hung khí ñaùnh nhau, traán loät…, nhaát laø ñoái vôùi caùc ñòa baøn thò töù. Phong traøo boài döôõng hoïc sinh gioûi tuy coù quan taâm nhöng chöa maïnh, chaát löôïng caùc giaûi ñaït ñöôïc ôû caùc kyø thi coøn thaáp. Nhìn chung,chaát löôïng ôû baäc hoïc naøy ñöôïc cuûng coá, coù chuyeån bieán, nhöng chaäm, hieäu quaû ñaøo taïo thaáp (3). Vieäc thöïc hieän chöông trình ngoaøi giôø leân lôùp cuûa giaùo vieân chuû nhieäm lôùp 6 coøn nhieàu khoù khaên, do baûn thaân giaùo vieân coøn thieáu nhieàu kyõ naêng cuõng nhö phöông tieän phuïc vuï chöa cung caáp kòp thôøi neân thöïc hieän coøn luùng tuùng, hieäu quaû thaáp. Coøn boä phaän caùn boä quaûn lyù tröôøng hoïc thieáu quan taâm hoaëc coøn luùng tuùng trong vieäc chæ ñaïo, höôùng daãn, kieåm tra vieäc toå chöùc daïy hoïc ôû caùc lôùp thay saùch. Hieäu quaû ôû moät soá tröôøng chöa thöïc söï ñaàu tö ñuùng möùc cho coâng taùc quaûn lyù, chæ ñaïo, ruùt kinh nghieäm kòp thôøi ñoái vôùi caùc lôùp thay saùch. Ñieàu kieän cô sôû vaät chaát coøn thieáu, baøn gheá chöa phuø hôïp cho vieäc toå chöùc hoïc nhoùm. Moät boä phaän giaùo vieân cuõng nhö hoïc sinh chöa thích nghi kòp phöông phaùp môùi. II. Thöïc traïng veà phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh THCS trong hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL: Baûng 1: Tìm hieåu veà thieát keá hoaït ñoäng GDNGLL. Phieáu daønh cho Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø hoïc sinh trung hoïc cô sôû. STT Ñieàu tra THIEÁT KEÁ HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL LAØ DO: Soá löôïng Ngöôøi lôùn thieát keá Hoïc sinh töï thieát keá Hoïc sinh töï thieát keá vaø ñöôïc söï chæ daãn cuûa thaày coâ giaùo Hoïc sinh vaø thaày coâ giaùo thieát keá SL % SL % SL % SL % 1 Hieäu Tröôûng 58 37 63,79 0 0,00 15 25,86 6 10,34 2 T.P traùch Ñoäi 58 37 63,79 0 0,00 13 22,41 8 13,79 3 Baùo caùo naêm hoïc Sôû Giaùo Duïc An Giang. Naêm 2003 15 3 GVCN 659 398 60,39 0 0,00 164 24,88 97 14,71 4 Hoïc sinh 1020 533 52,52 0 0,00 289 28,33 198 19,41 5 Toång coäng chung 1795 1005 55,98 0 0,00 481 26,79 309 17,21 Keát quaû khaûo saùt baûng 1 veà thieát keá hoaït ñoäng Giaùo Duïc NGLL Toång hôïp chung taát caû caùc yù kieán cuûa Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm, vaø hoïc sinh THCS. Ñaùnh giaù ngöôøi lôùn thieát keá HÑGDNGLL coù taát caû 1005 yù kieán, chieám tæ leä 55,98 %. Nhö vaäy so vôùi caùc yù kieán coøn laïi ngöôøi lôùn thieát keá chieám öu theá vaø caùc em töï thieát keá thì khoâng coù yù kieán. - Hoïc sinh thieát keá vaø ñöôïc söï chæ daãn cuûa thaày coâ giaùo.Toång hôïp ñaùnh giaù coù 481 yù kieán, chieám tæ leä 26,79%. - Hoïc sinh vaø thaày coâ giaùo thieát keá toång hôïp coù 309 yù kieán, chieám tæ leä 17,21%. BAÛNG 2: TÌM HIEÅU ÑIEÀU KHIEÅN HÑGDNGLL Phieáu daønh cho Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø hoïc sinh trung hoïc cô sôû. AI LAØ NGÖÔØI ÑIEÀU KHIEÅN HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL? Ban Giam Hieäu Toång phuï traùch ñoäi Thaày coâ giaùo Hoïc sinh ñieàu khieån hoaøn toaøn Hoïc sinh ñieàu khieån coù söï chæ daãn cuûa ngöôøi lôùn Thaày coâ giaùo vaø hoïc sinh ñieàu khieån STT Ñieàu Tra Soá Löôïng SL % SL % SL % SL % SL % SL % 1 Hieäu tröôûng 58 3 5,17 15 25,86 3 5,17 6 10,34 26 44,82 5 8,62 2 Toång phuï traùch Ñoäi 58 11 18,96 12 20,68 3 5,17 3 5,17 19 32,75 10 17,24 3 GVCN 659 65 9,86 117 17,75 83 12,59 52 7,89 208 31,56 134 20,33 4 Hoïc sinh 1020 141 13,82 207 20,29 191 18,72 91 8,92 211 20,68 179 17,54 5 Toång coäng chung 1795 220 12,25 351 19,55 280 15,59 152 8,46 464 25,84 328 18,27 Toång coäng chung taát caû caùc yù kieán cuûa Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, GVCN vaø hoïc sinh THCS veà ñieàu khieån HÑGDNGLL: Ban giaùm hieäu ñieàu khieån coù 220 yù kieán, chieám tæ leä 12,25%; Toång phuï traùch ñoäi ñieàu khieån coù 351 yù kieán, chieám tæ leä 19,55%; Thaày coâ giaùo ñieàu khieån coù 280 yù kieán, chieám tæ leä 15,59%; Hoïc sinh ñieàu khieån hoaøn toaøn chæ coù 152 yù kieán, chieám tæ leä 8,46%; Hoïc sinh ñieàu khieån coù söï chæ 16 daãn cuûa ngöôøi lôùn toång coäng coù 464 yù kieán, chieám tæ leä 25,84%; Thaày coâ giaùo vaø hoïc sinh ñieàu khieån coù 328 yù kieán, chieám tæ leä 18,27%. Nhö vaäy, ñaùnh giaù chung cuûa Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, GVCN, hoïc sinh THCS: Hoïc sinh ñieàu khieån hoaøn toaøn coøn raát thaáp, chæ coù 8,46%; thaày coâ giaùo giuùp ñôõ, chæ daãn ñeå hoïc sinh ñieàu khieån tæ leä cuõng khoâng khaû quan, chæ coù 25,84% BAÛNG 3 TÌM HIEÅU TOÅNG KEÁT HÑGDNGLL Phieáu daønh cho: Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø hoïc sinh trung hoïc cô sôû. TOÅNG KEÁT HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL LAØ DO: Ngöôøi lôùn Hoc sinh töï toång keát Hoïc sinh toång keát vaø ñöôïc söï chæ daãn cuûa thaày coâ giaùo Hoïc sinh vaø thaày coâ giaùo toång keát STT Ñieàu tra Soá Löôïng SL % SL % SL % SL % 1 Hieäu tröôûng 58 26 44,82 12 20,68 3 5,17 17 29,31 2 T.P traùch ñoäi 58 24 41,37 13 22,41 2 3,44 19 32,75 3 GVCN 659 226 34,29 149 22,61 21 3,18 263 39,90 4 Hoïc sinh 1020 344 33,72 203 19,90 66 6,47 407 39,90 5 Toång coäng chung 1795 620 34,54 377 21,00 92 5,12 706 39,33 Keát quaû khaûo saùt baûng 3: Toång coäng chung cho chuùng ta thaáy Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø hoïc sinh THCS ñaùnh giaù ngöôøi lôùn toång keát hoaït ñoäng coù 620 yù kieán, chieám tæ leä 34,54%. -Hoïc sinh töï toång keát coù 377 yù kieán, chieám tæ leä 21%; hoïc sinh toång keát vaø ñöôïc söï chæ daãn cuûa thaày coâ giaùo coù 92 yù kieán, chieám tæ leä 5,12%; hoïc sinh vaø giaùo vieân toång keát coù 706 yù kieán, chieám tæ leä 39,33%. So vôùi yeâu caàu ñoåi môùi cuûa giaùo duïc hieän nay laø khoâng ñaït; hoïc sinh vaø giaùo vieân toång keát cuõng chæ coù 39,90%. BAÛNG 4: TÌM HIEÅU THAM DÖÏ HÑGDNGLL 17 Phieáu daønh cho: Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø hoïc sinh trung hoïc cô sôû. THAM DÖÏ HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGLL LAØ DO: Nhaø tröôøng thaày coâ giaùo saép ñaët saün Hoïc sinh töï giaùc tham gia Nhaø tröôøng thaày coâ giaùo khôûi xöôùng hoïc sinh tham gia Hoïc sinh khôûi xöôùng cuøng giaùo vieân quyeát ñònh STT Ñieàu tra Soá löôïng SL % SL % SL % SL % 1 Hieäu tröôûng 58 8 13,79 7 12,06 43 74,13 0 0 2 T.P traùch ñoäi 58 7 12,06 3 5,17 48 82,75 0 0 3 GVCN 659 118 17,90 59 8,95 482 73,14 0 0 4 Hoïc sinh 1020 217 21,27 208 20,39 595 58,53 0 0 5 Toång coäng chung 1795 350 19,49 277 15,43 1168 65,06 0 0 Keát quaû khaûo saùt baûng 4: Toång coäng chung hoïc sinh tham döï HÑGDNGLL chuû yeáu laø do nhaø tröôøng, thaày coâ giaùo saép ñaët saün (19,49%); nhaø tröôøng, thaày coâ giaùo khôûi xöôùng hoïc sinh tham gia thöïc hieän (65,06%); hoïc sinh töï giaùc tham döï coù 15,43%; hoïc sinh khôûi xöôùng cuøng giaùo vieân quyeát ñònh khoâng coù yù kieán. Ngoaøi vieäc tieán haønh ñieàu tra baèng phieáu 58 Hieäu tröôûng, 58 Toång phuï traùch ñoäi, 659 Giaùo vieân chuû nhieäm vaø 1020 hoïc sinh ôû tröôøng THCS Tænh An Giang, chuùng toâi coøn tröïc tieáp döï 16 tieát HÑGDNGLL ôû tröôøng THCS. Cuï theå ôû caùc tröôøng sau ñaây: - THCS Nguyeãn Traõi TP.Long Xuyeân: 2 tieát, 1 tieát sinh hoaït taïi lôùp 7A6 vaø 1 tieát döï sinh hoaït döôùi côø toaøn tröôøng (khoái 6, khoái 7) - THCS Myõ Thôùi: 02 tieát, hoaït ñoäng treân lôùp 6A3 vaø lôùp 7A9 - THCS An Chaâu: 03 tieát, lôùp 7A9. - THCS Hoøa Bình Chôï Môùi: 02 tieát taïi lôùp 6A2 vaø lôùp 6A3. - THCS Taø Ñaûnh Tri Toân: 02 tieát taïi lôùp 7A1. - THCS Nguyeãn Traõi Chaâu Ñoác 03 tieát: (lôùp 7A6; lôùp 6A5 vaø lôùp 8A5). - THCS Nuùi Saäp: 02 tieát taïi lôùp 7A5 Quan saùt tröïc tieáp keát hôïp vôùi trao ñoåi toïa ñaøm chuùng toâi nhaän thaáy coù 04 tieát phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh ôû khaâu ñieàu khieån, toång keát hoaït ñoäng GDNGLL. Coøn laïi 12 tieát caùc nhaø quaûn lyù giaùo duïc chöa phaùt huy toát tính tích cöïc chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong HÑGDNGLL: ngöôøi lôùn laäp keá hoaïch 18 hoaït ñoäng, ñieàu khieån vaø ñaùnh giaù, toång keát hoaït ñoäng GDNGLL. Hoïc sinh ôû tö theá bò ñoäng. Nhaän xeùt chung: Qua thöïc teá ñieàu tra veà vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng GDNGLL, chuùng toâi nhaän thaáy raèng: trong HÑGDNGLL, döôùi söï höôùng daãn cuûa thaày coâ giaùo, hoïc sinh giöõ vai troø chuû theå, töï ñieàu khieån vaø töï giaûi quyeát caùc tình huoáng naûy sinh chöa thöïc söï toát. Ñieàu ñoù ñaõ theå hieän ôû caùc khaâu veà thieát keá chöông trình, keá hoaïch cho tieát hoaït ñoäng GDNGLL ñaùnh giaù chung cuûa Hieäu tröôûng, Toång phuï traùch ñoäi, Giaùo vieân chuû nhieäm vaø chính baûn thaân cuûa caùc em chæ ñaït coù 26,79%. - Hoïc sinh ñieàu khieån tieát hoaït ñoäng GDNGLL döôùi söï höôùng daãn cuûa ngöôøi lôùn ñaït tæ leä 25,84% - Hoïc sinh toång keát vaø ñöôïc söï chæ daãn cuûa thaày coâ giaùo, toång coäng chung chæ coù 5,12%. Nhö vaäy, neáu so vôùi yeâu caàu HÑGDNGLL theo ñònh höôùng ñoåi môùi hieän nay, ôû tröôøng THCS chöa phaùt huy toát tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh tham gia hoaï ñoäng. Hoïc sinh thuï ñoäng tröôùc nhöõng quyeát ñònh cuûa thaày coâ giaùo, … Caùch ñoái xöû nhö vaäy laøm cho hoïc sinh thieáu töï tin, khoâng daùm boäc loä yù kieán, haïn cheá söï phaùt trieån veà maët taâm lyù, xaõ hoäi cuûa caùc em. III/ NGUYEÂN NHAÂN CUÛA THÖÏC TRAÏNG: Töø thöïc traïng ñieàu tra veà vieäc phaùt huy tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL ôû tröôøng THCS tænh An Giang, chuùng toâi ruùt ra nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng chöa phaùt huy toát tính tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh trong HÑGDNGLL nhö sau: 1/ Nguyeân nhaân chuû quan: Baûn thaân caùn boä quaûn lyù giaùo duïc chöa nhaän thöùc moät caùch saâu saéc vaø toaøn dieän veà phöông phaùp laøm vieäc cuûa mình ñoái vôùi hoïc sinh THCS; chöa nhaän thöùc moät caùch ñaày ñuû veà naêng löïc töï quaûn cuûa taäp theå hoïc sinh; chöa thaáy heát vò trí vai troø, nhieäm vuï quan troïng cuûa caùn boä lôùp trong caùc phong traøo hoaït ñoäng, thöïc hieân chuû ñieåm giaùo duïc naêm hoïc, coøn ngaïi khoù trong vieäc taäp döôït reøn luyeän cho Ban caùn boä lôùp bieát caùch laøm vieäc. Treân moät soá maët coâng taùc cuûa lôùp, caùn boä quaûn lyù giaùo duïc khoâng tin töôûng caùc em, coøn bao bieän laøm thay caùc em, khoâng thaáy heát yù nghóa coâng vieäc cuûa caùc em laøm. - Vieäc töï hoïc, töï nghieân cöùu, caûi tieán noäi dung, phöông phaùp, phöông tieän hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL chöa tieán haønh thöôøng xuyeân, neáu coù laøm thì chaát löôïng cuõng chöa cao. - Hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL chöa chuù yù gaén lieàn vôùi thöïc tieãn, vôùi vieäc thöôøng xuyeân phaùt huy naêng löïc töï quaûn cuûa taäp theå hoïc sinh trong lónh vöïc giaùo duïc hoïc sinh vaø xaây döïng nhaø tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa. 19 - Söï chæ ñaïo, laõnh ñaïo hoaït ñoäng trong giaùo duïc NGLL khoâng saùt thöïc teá, khoâng coù kieåm tra, ñoân ñoác, bieåu döông, khen thöôûng kòp thôøi caùc caùn boä quaûn lyù giaùo duïc toát, Ban quaûn lyù chæ ñaïo HÑGDNGLL khoâng thöôøng xuyeân toång keát, toå chöùc hoïc taäp kinh nghieäm veà phöông phaùp hoaït ñoäng GDNGLL. - ÔÛ nhöõng nôi caùn boä quaûn lyù giaùo duïc (phoøng Giaùo Duïc, Hieäu Tröôûng) chöa qua tröôøng lôùp chæ ñaïo coâng taùc HÑGDNGLL chaäm ñoåi môùi, laøm vieäc treân cô sôû kinh nghieäm thöïc teá cuûa mình, thieáu lyù luaän. Do ñoù söùc thuyeát phuïc khoâng cao, hieäu quaû hoaït ñoäng thaáp. 2/ Nguyeân nhaân khaùch quan: - Treân thöïc teá trong nhieàu naêm qua chuùng ta chöa coù söï ñaàu tö thoûa ñaùng cho HÑGDNGLL, chöa coù söï keát hôïp chaët cheõ giöõa giaùo duïc nhaø tröôøng, gia ñình vaø xaõ hoäi. Khoâng coù söï thoáng nhaát töø muïc tieâu, chöông trình, keá hoaïch, ñoâi khi coøn ñoái laäp nhau,… - Veà cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng GDNGLL haàu nhö khoâng coù gì, ngoaøi cuoán saùch giaùo khoa cuûa Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo taïo. - Moâ hình cô cheá chæ ñaïo HÑGDNGLL coøn chöa roõ raøng, cô cheá phoái hôïp vôùi caùc löïc löôïng xaõ hoäi coøn nhieàu khoù khaên. CHÖÔNG III: MOÂ HÌNH THÖÛ NGHIEÄM VEÀ VIEÄC PHAÙT HUY TÍNH TÍCH CÖÏC, CHUÛ ÑOÄNG, SAÙNG TAÏO CUÛA HOÏC SINH TRONG HÑGDNGLL: I/ ÑÒA BAØN THÖÛ NGHIEÄM: Chuùng toâi choïn khoái lôùp 7 ôû tröôøng THCS An Chaâu, Chaâu Thaønh vaø khoái 7 Tröôøng THCS Nguyeãn Traõi Chaâu Ñoác. - Ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, kyõ thuaät daønh cho hoaït ñoäng GDNGLL ôû möùc ñoä trung bình, khoâng noåi troäi. - Möùc ñoä quan taâm cuûa laõnh ñaïo nhaø tröôøng: coù traùch nhieäm vaø coù taïo ñieàu kieän cho HÑGDNGLL. - Caùc phong traøo khaùc cuûa ñòa phöông khoâng yeáu, cuõng khoâng noåi troäi. II/ CÔ CHEÁ CHÆ ÑAÏO: MOÂ HÌNH CÔ CHEÁ CHÆ ÑAÏO HOAÏT ÑOÄNG GIAÙO DUÏC NGOAØI GIÔØ LEÂN LÔÙP TRÖÔÛNG BAN HIEÄU TRÖÔÛNG 20 PHOÙ BAN PHOÙ BAN PHOÙ BAN HIEÄU PHOÙCM TOÅNG PHUÏ TRAÙCH ÑOÄÒ KHOÁI TRÖÔÛNG CN HOÄI TRÖÔÛNG CHA ME,Ï HS GVCN CAÙC ÑOAØN THEÅ GIAÙO VIEÂN BOÄ MOÂN HIEÄU PHOÙ HÑGDNGLL Phoái hôïp chaët cheõ giöõa chính quyeàn, ñoaøn theå vaø phuï huynh hoïc sinh. - Phaùt huy vai troø chæ ñaïo, laõnh ñaïo vaø taïo ñieàu kieän cuûa Ban Giaùm Hieäu nhaø tröôøng ñeán caùc giaùo vieân chuû nhieäm, giaùo vieân boä moân, Toång phuï traùch Ñoäi, Ñoaøn theå, caùc löïc löôïng giaùo duïc trong nhaø tröôøng ñoàng thôøi lieân keát chaët cheõ vôùi löïc löôïng giaùo duïc ngoaøi nhaø tröôøng, phuï huynh hoïc sinh tronh quaù trình hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp ôû caùc daïng hoaït ñoäng: sinh hoaït döôùi côø, taäp trung toaøn tröôøng cuõng nhö sinh hoaït treân töøng lôùp hoïc. Ñieàu kieän thöïc hieän: Noäi dung hoaït ñoäng vaø toå chöùc thöïc hieän phaàn lôùn phuï thuoäc vaøo ñònh höôùng cuûa nhaø tröôøng, ñöôïc ñöa vaøo chöông trình coâng taùc, keá hoaïch ñaøo taïo ngay töø ñaàu naêm hoïc môùi. Phuï traùch Ñoäi vaø giaùo vieân chuû nhieäm ñeàu naém ñöôïc keá hoaïch naøy, coù theå chuû ñoäng veà thôøi gian nhöõng ñieàu kieän vaø phöông tieän toå chöùc hoaït ñoäng ngoaøi giôø leân lôùp. Vieäc Ban Giaùm Hieäu nhaø tröôøng tröïc tieáp chæ ñaïo caùc giaùo vieân chuû nhieäm toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp treân thöïc teá laø yeáu toá coù tính chaát quyeát ñònh. Giaùo vieân chuû nhieäm laø ngöôøi thay maët hieäu tröôûng quaûn lyù giaùo duïc toaøn dieän hoïc sinh trong moät lôùp, toå chöùc hoïc sinh hoaït ñoäng töï quaûn nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh. Trong thöû nghieäm, Ban Chuû Nhieäm ñeà taøi coá gaéng laøm saùng toû vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân chuû nhieän treân caùc phöông dieän sau ñaây: Thöù nhaát: Ñoù laø vò trí ngöôøi tham möu veà keá hoaïch, thieát keá noäi dung, phöông thöùc hoaït ñoäng giaùo duïc NGLL ñoái vôùi lôùp chuû nhieäm. Th iaùo Vieân Chuû Nhieäm laø ngöôøi tröïc tieáp thi coâng baûng thieát keá ñoù. öù hai: G21 Thöù ba: Giaùo Vieân Chuû Nhieäm ñoøi hoûi phaûi luoân luoân gaàn guõi, gaén boù vôùi caùc em, hieåu ñöôïc taâm tö nguyeän voïng, nhu caàu sôû thích cuûa lôùp hoïc sinh maø mình phuï traùch. Thöù tö: Giaùo Vieân Chuû Nhieäm laø “Chieác caàu noái” giöõa taäp theå hoïc sinh vôùi giaùo vieân boä moân trong tröôøng vôùi caùc löïc löôïng xaõ hoäi khaùc, nhaèm taïo ñieàu kieän cho caùc em phaán ñaáu, reøn luyeän, toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc theo chuû ñieåm trong naêm hoïc. Thöù naêm: Giaùo Vieân Chuû Nhieäm phaûi ñöôïc boài döôõng veà coâng taùc giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp, coù yù thöùc töï hoïc ñeå khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä chuyeân moân vaø nghieäp vuï coâng taùc. Thöù saùu: giaùo vieân hieåu taàm quan troïng veà vieäc tham gia tích cöïc cuûa hoïc sinh. -Traùch nhieäm cuûa ngöôøi lôùn vaø hoïc sinh trong vieäc thöïc hieän HÑGDNGLL. -Cung caáp cho treû thoâng tin. Thöù baûy: Boài döôõng giaùo vieân coù khaû naêng, höôùng daãn hoïc sinh coù toå chöùc caùc hoïat ñoäng GDNGLL theo höôùng phaùt huy tính cöïc chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh. Thöù taùm: phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng möùc ñoä tham gia cuûa hoïc sinh trong caùc hoïat ñoäng cuï theå. Thöù chín: Ñoäng vieân, khuyeán khích hoïc sinh ñöa ra yù kieán veà nhöõng vaán ñeà coù lieân quan ñeán caùc em, höôùng daãn thöïc hieän caùc hoïat ñoäng GDNGLL moät caùch tích cöïc hôn. Thöù möôøi: Giaùo vieân bieát toân troïng söï tham gia tích cöïc cuûa hoïc sinh vaø khích leä caùc em thöïc hieän quyeàn ñöôïc tham gia cuûa mình. - Söï tham gia goàm 2 baäc: khoâng tham gia vaø tham gia coù möùc ñoä. - Khoâng tham gia laø tröôùc moät vaán ñeà naøo ñoù lieân quan ñeán treû em, ngöôøi lôùn hoaøn toaøn quyeát ñònh. Söï tham gia cuûa treû em chæ laø hình thöùc chieáu leä. Ñieàu naày caàn heát söùc traùnh trong luùc chuùng ta caàn ôû söï phaùt huy tính tích cöïc chuû ñoäng, saùng taïo cuûa caùc em. - Caùc möùc ñoä tham gia cuûa caùc treû em tuøy thuoäc vaøo vai troø cuûa treû em vaø ngöôøi lôùn trong töøng coâng vieäc cuï theå. Möùc ñoä thaáp laø treû em ñöôïc giao nhieäm vuï, ñöôïc thoâng baùo ñöôïc hoûi yù kieán-möùc ñoä cao laø treû em ñöôïc toå chöùc ñieàu khieån, ngöôøi lôùn giöõ vai troø ngöôøi höôùng daãn giuùp ñôõ khi treû em yeâu caàu. Vôùi nhöõng chöùc naêng nhieäm vuï neâu treân traùch nhieäm cuûa ngöôøi giaùo vieân chuû nhieäm heát söùc naëng neà. Caàn ñöôïc boài döôõng ñuùng möùc veà trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï coâng taùc HÑGDNGLL ñeå ñaûm baûo cho caùc giaùo vieân chuû nhieäm lôùp thöïc hieän toát vôùi coâng vieäc mình ñang laøm. 22 Toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoøai giôø leân lôùp ñöôïc ñöa vaøo chöông trình coâng taùc, keá hoïach ñaøo taïo ngay töø ñaàu naêm hoïc môùi, phuï traùch Ñoäi, giaùo vieân chuû nhieäm lôùp, phuï huynh hoïc sinh ñeàu naém ñöôïc keá hoïach naøy, ñeå chuû ñoäng thôøi gian, ñieàu kieän, phöông tieän toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp. Vieäc Ban Giaùm hieäu nhaø tröôøng xaùc laäp cô cheá chæ ñaïo vaø tröïc tieáp chæ ñaïo hoïat doäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp ñeán caùc lôùp hoïc vaø giaùo vieân chuû nhieäm lôùp, treân thöïc teá laïi laø yeáu toá raát quan troïng. Noù seõ laøm ñaûo loän quan ñieåm tröôùc ñaây ta cöù nghó hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp laø chuyeän rieâng cuûa ñoàng chí Toång phuï traùch Ñoäi, neân thieáu keá hoïach ñaàu tö, chöa quan taâm thoûa ñaùng ñeán keá hoïach hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp (töø Boä giaùo duïc xuoáng taän caùc tröôøng hoïc). II/ TIEÁN HAØNH THÖÏC NGHIEÄM: Sau khi ñaõ xaùc laäp moâ hình cô cheá chæ ñaïo toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp. Ban giaùm hieäu tröôøng THCS Chaâu Thaønh vaø THCS Nguyeãn Traõi Chaâu Ñoác quan taâm boài döôõng ñoäi nguõ giaùo vieân chuû nhieäm lôùp veà noäi dung, phöông phaùp toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoøai giôø leân lôùp. Thoâng qua keá hoïach, chuaån bò cô sôû vaät chaát cho hoïat ñoäng. Trang bò cho caùc giaùo vieân chuû nhieäm khoái 7 veà saùch giaùo vieân, taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc giaùo vieân tieán haønnh hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp. - Chuyeån hoùa vai troø hoïat ñoäng töø giaùo vieân sang hoïc sinh. - Phaùt huy tính tích cöïc chuû ñoäng saùng taïo cuûa hoïc sinh trong vieäc thöïc hieän caùc chuû ñieåm giaùo duïc, trong hoïat ñoäng hoïc sinh giöõ vai troø chuû theå laäp keá hoïach hoïat ñoäng töï ñieàu khieån, toång keát ñaùnh giaù hoïat ñoäng, töï giaûi quyeát caùc tình huoáng naûy sinh döôùi vôùi söï giuùp ñôõ coá vaán cuûa giaùo vieân chuû nhieäm lôùp. - Phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc löïc löôïng giaùo duïc trong vaø ngoøai nhaø tröôøng (Ñoøan theå, phuï huynh hoïc sinh…) trong vieäc toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoøai giôø leân lôùp. - Thöïc hieän tieát chuû nhieäm theo phaân phoái chöông trình cuûa Boä, thaûo luaän caùch thöïc hieän trong giaùo vieân chuû nhieäm khoái 7 nhaèm thoáng nhaát moät böôùc caùc hình thöùc hoïat ñoäng. Töøng böôùc höôùng daãn hoïc sinh trong tieát sinh hoïat lôùp ñi daàn vaøo chuû ñieåm cuûa tuaàn trong thaùng. Toå chöùc hoäi thaûo giaùo vieân THCS Nguyeãn Traõi Chaâu Ñoác vaø giaùo vieân chuû nhieäm THCS An Chaâu ñeàu nhaán maïnh söï caàn thieát cuûa moâ hình cô cheá chæ ñaïo toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp nhaèm ñieàu chænh, hoaøn thieän, taïo ñieàu kieän cho söï phaùt trieån nhaân caùch cuûa hoïc sinh, coi troïng söï tieán boä cuûa hoïc sinh. Ñoäng vieân khuyeán khích hoïc sinh tích cöïc tham gia toå chöùc hoïat ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp, traùnh ñöôïc aùp löïc taâm lyù naëng neà trong buoåi sinh hoaït. 23 Ñeà nghò tieáp tuïc phaùt huy, thöïc hieän tieát sinh hoïat maãu ñeå caùc tröôøng hoïc taäp vaø hieän nay chuùng toâi ñaõ xaây döïng xong tieát hoaït ñoäng giaùo duïc ngoaøi giôø leân lôùp maãu ôû 02 tröôøng theå nghieäm. * Caùch Tieán Haønh: 1/. Boài döôõng ban caùn boä lôùp, löïc löôïng noøng coát, hoïc sinh naém vöõng chöông trình HÑGDNGLL. Chöông trình goàm 2 phaàn: phaàn baét buoäc vaø phaàn töï choïn. - Phaàn baét buoäc bao goàm 8 chuû ñieåm trong naêm hoïc vaø 1 chuû ñieåm trong thôøi gian nghæ heø. - Phaàn töï choïn bao goàm: Caùc hoaït ñoäng caâu laïc boä moân hoïc (Vaên, toaùn…). - Caùc hoaït ñoäng caâu laïc boä vaên hoùa, ngheä thuaät. - Caùc hoaït ñoäng vui chôi. - Caùc hoaït ñoäng giaùo duïc phaùp luaät (An toaøn giao thoâng, phoøng choáng teä naïn xaõ hoäi, phoøng choáng AIDS, baûo veä moâi tröôøng….) - Boài döôõng hoïc sinh naém vöõng ñöôïc noäi dung chöông trình, caùch thöïc hieän chöông trình trong thöïc teá. - Hoïc vaø thöïc haønh ñöôïc nhöõng kyõ naêng toå chöùc hoaït ñoäng GDNGLL. - Nhieät tình, chuû ñoäng vaø saùng taïo khi thöïc hieän chöông trình trong thöïc teá. 2/.Höôùng daãn söû duïng tö lieäu tham khaûo 3/.Höôùng daãn thöïc hieän caùc chuû ñieåm giaùo duïc. Baùm saùt muïc tieâu giaùo duïc, noäi dung chöông trình, n._.